Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Umumiy mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillaridan 
foydalanish evaziga olingan mahsulotning mutlaq hajmi. 
Odatda korxona yoki 
yakka tartibdagi ishlab chiqaruvchining faoliyati eng avvalo uning umumiy 
mahsuloti orqali baholanadi. Misol uchun, «A» korxonada 1 oy davomida barcha 
mavjud resurslardan foydalangan holda 100 birlik mahsulot yaratildi, deb faraz 
qilaylik. Bu o‘rinda 100 birlik hajmdagi umumiy mahsulot uni yaratishga 
sarflangan resurslar to‘g‘risida ma’lumot bera olmaydi. Biz faqat ushbu korxona 
faoliyatini boshqa bir korxona faoliyati natijasiga taqqoslab, baholashimiz 
mumkin. Masalan, xuddi shu turdagi mahsulotni ishlab chiqaruvchi «V» 
korxonada bir oy davomida 80 birlik mahsulot ishlab chiqarilgan, deylik. U holda, 
«A» korxonada «V» korxonaga nisbatan 1,25 baravar ko‘p umumiy mahsulot 
ishlab chiqarilgan, deb xulosa chiqarish mumkin. Biroq, bu mahsulot nima 
evaziga, qanday sarflar hisobiga yaratilganligini ayta olmaymiz. Buning uchun 
bizga ushbu mahsulotni ishlab chiqarish uchun sarflangan omillar to‘g‘risida ham 
ma’lumot kerak bo‘ladi. Bu ma’lumotlardan foydalangan holda o‘rtacha 
mahsulotni hisoblash mumkin. 

---

76 
O‘rtacha mahsulot – jalb qilingan barcha ishlab chiqarish omillarining 
bir birligiga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmi:
)
,
(
O'
К
L
М
М

. 
Aytaylik, 100 birlik mahsulot 10 birlik ishchi kuchi, 8 birlik kapital va 15 
birlik tabiiy resurslarni sarflash evaziga yaratilgan. U holda har qaysi omilning bir 
birligiga to‘g‘ri keladigan mahsulot hajmini hisoblaymiz: 
1) ishchi kuchi omili birligiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha mahsulot: 
10
10
100
O'


L
М
birlikka teng. 
2) kapital omili birligiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha mahsulot: 
5
,
12
8
100
O'


К
М
birlikka teng. 
3) tabiiy resurs omili birligiga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha mahsulot: 
7
,
6
15
100
O'


МN
birlikka teng. 
Ishlab chiqarish