Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Birinchidan,
daromadlarning qandaydir qismini jamg‘armaga qo‘yish oqibatida u 
tovarlarda bo‘lgan talabda o‘z aksini topmaydi. Jamg‘arma, yuqorida 
ta’kidlanganidek, daromadlarning ma’lum bir qismini iste’mol qilishdan chegirib 
qo‘yishni bildirib, natijada iste’mol sarflari hajmi barcha ishlab chiqarilgan 
mahsulot va xizmatlarni sotib olish uchun yetarli bo‘lmay qoladi. Aholi 

---

461 
daromadining jamg‘arilgan qismi o‘zining xususiy talabini vujudga keltirmaydi. 
Buning natijasida vaqtincha sotilmay qolgan tovarlarning ko‘payishi, ishlab 
chiqarishning qisqarishi holati yuz berishi mumkin. Lekin jamg‘arma talabning 
etishmasligiga olib kelmasligi ham mumkin, chunki jamg‘arilgan mablag‘lar 
tadbirkorlar tomonidan investitsion maqsadlarda ishlatiladi. Bu jamg‘arma keltirib 
chiqaradigan iste’mol sarflaridagi har qanday etishmaslikni to‘ldiradi. 
Ikkinchidan,
korxonalar ham o‘zining barcha mahsulotini pirovard 
iste’molchilarga sotishni ko‘zda tutmaydi, balki uning bir qismidan o‘z ishlab 
chiqarishida foydalanishi mumkin. Shunday qilib, agar tadbirkorlar aholining 
jamg‘armalariga teng miqdordagi mablag‘larni investitsiyalarga qo‘yishni amalga 
oshirsalar ishlab chiqarishning uzluksizligi ta’minlanib, doimiy bo‘lib qoladi. 
Iste’mol va jamg‘arma darajasini aniqlab beruvchi asosiy omil milliy 
daromadning hajmi va uning o‘zgarishi hisoblanadi. Uning hajmi yalpi ichki 
mahsulotdan amortizatsiya ajratmalari hamda biznesga egri soliqlarni chegirib 
tashlash orqali aniqlanishi 14-bobda aytilgan edi. Lekin milliy daromad tarkibida 
to‘g‘ri soliqlar ham mavjud bo‘ladi. Shu sababli soliqlar to‘langandan keyin 
korxonalar va
aholi qo‘lida qoladigan daromad
iste’mol sarflari va jamg‘arma 
yig‘indisiga teng bo‘ladi. Shaxsiy iste’mol va jamg‘armaning darajasi bevosita 
soliqlar to‘langandan keyingi qolgan daromad bilan aniqlanadi. Bu daromadni biz 
tahlil chog‘ida