Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Pirovard mahsulot
– ishlab chiqarish jarayoni yakunlangan, shaxsiy va 
unumli iste’mol qilishga tayyor bo‘lgan mahsulotlar. 
Xufyona iqtisodiyot
– YaIMni ishlab chiqarish, taqsimlash va undan 
foydalanishning rasmiy iqtisodiyotdan yashirin qismi. 
Takrorlash uchun savol va topshiriqlar 
 
1. 
Milliy iqtisodiyot tushunchasi nimani ifodalaydi? Uning qanday tarkibiy 
qismlari mavjud?
2. 
Oddiy va kengaytirilgan takror ishlab chiqarishning farqi nimada? Ular 
iqtisodiyotning qanday ko‘rinishlari uchun xos ekanligini izohlang. 
3. 
Milliy hisoblar tizimining mohiyati nimada? U o‘z ichiga qanday 
ko‘rsatkichlarni oladi. 

---

435 
4. 
Makpoiqtisodiy ko‘rsatkichlar nimalar va ular milliy iqtisodiyotda qanday 
rol o‘ynaydi? 
5. 
YaIM va SIM bip-bipidan nima bilan farqlanadi? SIM va milliy daromad-
chi? 
6. 
Milliy mahsulot harakat shakllari tavsifini bering. 
7. 
YaIM qanday usullarda hisoblanadi? Ularning farqi nimadan iborat. 
8. 
Nominal va real YaIM tushunchalarini izohlang. Ularning farqini 
ko‘rsating.
9. 
Agar joriy yildagi nominal YaIM hajmi 700 mlrd. so‘mga, narx indeksi 1,5 
ga teng bo‘lsa, real YaIM hajmi qancha bo‘ladi? Agar narx indeksi 0,8 ga teng 
bo‘lsa-chi? 
10. Sof iqtisodiy farovonlik ko‘rsatkichining mohiyati hamda hisoblash 
tartibini tushuntirib bering. 

---

436 
15-bob. YALPI TALAB VA YALPI TAKLIF 
Mazkur darslikning 7-bobida talab va taklif tushunchalari, ularning miqdoriga 
ta’sir etuvchi omillar, shuningdek, talab va taklif qonunlari hamda ular o‘rtasidagi 
muvozanatlik masalalari bayon etilib, unda talaba va o‘quvchilarning tushunishini 
osonlashtirish maqsadida ushbu masalalar tovar va xizmatlarning alohida olingan 
turlari bo‘yicha ko‘rib chiqilgan edi. Milliy iqtisodiyot yaxlit holda, ya’ni 
makroiqtisodiyot darajasida o‘rganilayotgan jarayonda mamlakat barcha 
fuqarolari, tadbirkorlar, davlat va chet el iste’molchilarining jami tovarlar va 
xizmatlar turlari bo‘yicha talabi va taklifini o‘rganish iqtisodiyotni samarali, 
muvozanatli va mutanosibli yuritishda muhim ahamiyatga egadir. Shuning uchun 
bu bobda makroiqtisodiy tahlil davom ettirilib, eng avvalo iqtisodiyot yaxlit 
olingan holda ko‘rib chiqiladi va uning makrodarajadagi asosiy ko‘rsatkichlari 
bo‘lgan yalpi talab va yalpi taklif tushunchalarining iqtisodiy mazmuni 
tavsiflanadi. Tahlil davomida yalpi talab va yalpi taklifga ta’sir etuvchi omillar, 
ular ta’sirida narxlar darajasining o‘zgarishi hamda ishlab chiqarishning 
muvozanatli hajmi qanday o‘rnatilishi bayon etiladi. Yalpi talab va yalpi taklifning 
hajmi, turlari va sifati bo‘yicha bir-birligiga mos kelishi, ularning muvozanatligi, 
bu muvozanatlikning o‘zgarishi va uning sabablari bayon etiladi.