Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti Samarqand filiali. Mustaqil ta’lim

Ma’muriy va jinoiy javobgarlik Konstitutsiyaning qaysi moddalarida keltirib o’tilgan.

Bundan tashqari, ish materiallarida nazorat qiluvchi organlar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi vakolatli organ tomonidan tasdiqlangan rejadan ko‘chirma (ruxsatnoma), tekshiruvchi organ bilan auditorlik tashkiloti o‘rtasida tuzilgan shartnoma nusxasi, xodimda tekshirish huquqini beruvchi maxsus guvohnoma mavjudligiga, shuningdek, tadbirkorlik faoliyati mustaqilligini cheklashga qaratilgan xatti-harakat (hisob raqamidagi mablag‘ni asossiz to‘xtatib turish, mablag‘larni boshqa maqsadlarda ishlatishga majburlash kabi)larga ahamiyat berishlari zarur.
Bunday qonunbuzarlik hollariga yo‘l qo‘ygan mansabdor shaxslarga nisbatan sudlar, tegishli munosabat bildirishlari va ularni
buzishning subyekti sifatida faqat belgilangan tartibda savdo yoki xizmat ko‘rsatish faoliyatini amalga oshirish huquqiga ega bo‘lgan shaxslar tushuniladi. Bu huquqbuzarlik tovarlar bevosita savdo qoidalari buzib muomalaga kiritilganda (sotilganda),shuningdek, xizmat ko‘rsatish qoidalari buzilganda sodir etilgan hisoblanadi.
Mazkur moddalarning dispozitsiyasi havolaki (blanket) dispozitsiya bo‘lganligi sababli,Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi bayonnomada va ayblov xulosasida savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarining aynan qaysi bandi talabi buzilganligi ko‘rsatilgan bo‘lishi shart.
11. Sudlarga tushuntirilsinki, qonunga ko‘ra belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tish deganda tadbirkorlik subyektlarining vakolatli davlat organlari (hokimlik yoki adliya idoralari) da davlat ro‘yxatiga olinishi tushuniladi. Davlat soliq inspeksiyalari tomonidan beriladigan “Qayd guvohnomasi” ularning ichki idoraviy hujjati bo‘lib, uning mavjud emasligi yoki muddati o‘tganligi faktining o‘zi tadbirkorlik subyektlarini JK 188-moddasi bilan javobgarlikka tortish uchun asos bo‘la olmaydi.
Biroq, shaxs tadbirkorlik faoliyati tugatilgandan so‘ng ham bunday faoliyatni davom ettirsa,u JK 188-moddasida ko‘rsatilgan jinoyatning subyekti bo‘lishi mumkin.
Shu munosabat bilan sudlar mazkur toifadagi ishlarni ko‘rishda ushbu Nizomda belgilangan qoidalarga asoslanishlari kerak.
13. Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 245-moddasiga ko‘ra shaxs huquqbuzarlik faktini inkor etgan taqdirda ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi har qanday ish uning ko‘rib chiqilishi qaysi vakolatli davlat organiga (mansabdor shaxsga) taalluqliligidan qat’i nazar, sudlar tomonidan ko‘riladi. Shuning uchun ham sudlar bunday ishlarni o‘z ish yurituvlariga mone’liksiz qabul qilishlari va mazmunan hal etishlari lozim.
14. “Normativ-huquqiy hujjatlar to‘g‘risida”gi Qonunning 14-moddasiga ko‘ra teng yuridik kuchga ega bo‘lgan normativ hujjatlar bir-biriga zid kelgan hollarda keyinroq qabul qilingan hujjat qoidalari amal qiladi. Jumladan, bojxonaga doir qonun hujjatlarini buzish bilan bog‘liq ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni ko‘rishda sudlar ushbu masalada Bojxona kodeksida belgilangan normalarni qo‘llashlari lozim.
Taniqli olimlarning olib borgan tadqiqotlari shuni ko`rsatadiki, tadbirkorning o`z faoliyati sohasida olib boradigan ishlari ko`p qirralidir. Bu bozor siyosatining o`zgarishi bilan yoki korxonaning ichki va tashqi omillari ta`sirida aniqlanadi. Lekin tadbirkorning asosiy maqsadi manfaat (foyda) ko`rish bilan bir qatorda, bozorda samarali faoliyat yuritishni ta`minlaydigan ishlarni amalga oshirishdir. Buning uchun tadbirkorlikni boshqarish va unga ko`mak beruvchi zamonaviy menejment usullariga asoslangan mexanizmni yaratish va undan unumli foydalanishni ta`minlash zarurdir. Bozor sharoitida tadbirkorlikni boshqarishda uning quyidagi xususiyatlarini e`tiborga olish kerak:

• 
  tadbirkor har doim bozordagi talab va taklifni e`tiborga olib ish ko`radi;
  
• 
  tadbirkor samaradorlikni ta`minlovchi sa`y-harakatlar qilib, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish yo`llarini qidiradi;
  
• 
  biznesning pirovard natijalariga javob beradigan shaxslar, oz biznesini erkin shart-sharoitlarda olib borishlariga etarli imkoniyatlar yaratishadi;
  
• 
  kichik korxonaning pirovard natijalari, ya`ni uning oladigan foyda yoki zarari faqat bozordagi oldi-sotdi jarayonida ma`lum bo`ladi;
  
• 
  kichik biznes bilan shug`ullanuvchi tadbirkor o`z mablag`larini harakatga solib, bozorda qanday xavf-xatarga duch kelishi yoki yakuniy natija qanday bo`lishini aniq bilmaydi.