Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti kafedrasi

chizib oling va xulosa yozing. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-rasm. Nizoning kelib chiqish va toʻqnashish jarayoni modeli. 
 
3-Topshiriq: Nizoning quyidagi kelib chiqish sabablarini jadvalga toʻgʻri 
joylashtiring va yozilgan jadvalni tushuntirib bering:
Manmanlik, qaysarlik 
Vazifalarning oʻzaro bogʻliqligi 
Kommunikasiya - oʻzaro aloqaning qoniqarsizligi 
Nizo xillari 
Ichki shaxsiy 
nizo 
Shaxslararo 
nizo 
Shaxs va guruh 
o’rtasidagi nizo 
Guruhlararo nizo 
- ochiq 
nizolar - konstruktiv nizolar 
- yopiq nizolar - destruktiv nizolar 
- ob’yektiv nizolar - simmetrik nizolar 
- sub’yektiv nizolar - assimmetrik nizolar 
Nizoli vaziyat 
Nizo sabablari 
Nizoning kengayib ketish mumkinligi 
Vaziyatni sezish 
Nizo kelib chiqadi 
Nizoni boshqarish 
Funksional va disfunksional oqibatlar 
Nizo kelib 
chiqmaydi 

---

71 
Maqsadlardagi har xillik 
Resurslarni taqsimlashdagi adolatsizlik
Erkinlik, mustaqillik va oʻz kadrini bilishdagi har xillik 
1-jadval 
Nizo sabablari 
№ Nizo sabablari
Izoh 
1.
Hattoki eng ulkan korxonalarda ham resurslar cheklangan boʻladi. 
Rahbariyat materiallar mehnat va moliyaviy resurslarni oʻz tasarrufidagi 
boʻlimlarga umum korxona maqsadini amalga oshirish nuqtai nazaridan 
taqsimlashi kerak. Biriga asossiz koʻp, biriga oz taqsimlash soʻzsiz 
nizoning kelib chiqishiga sabab boʻladi. Hamma ham koʻproq undirib 
olish payida boʻladi.
2.
Mehnat taqsimoti barcha boʻgʻinlarni bir-biri bilan bogʻlab qoʻyadi. 
Bunday sharoitda bir kishi yoki bir guruh kishilarning bajaradigan ishi 
boshqa bir kishi yoki boshqa bir guruh kishiga bogʻliq boʻlib qoladi. 
Masalan, 
ishlab 
chiqarish 
boʻlimi 
xodimlardagi 
mehnat 
unumdorligining past darajada ekanligini ulardagi uskunalarning sifatsiz 
taʼmirlanganligi bilan bogʻlab, taʼmirlash boʻlimiga aybni toʻnkayd. 
Taʼmirlash boʻlimi esa oʻz navbatida boʻlim uchun zarur boʻlgan 
mutaxassislarni oʻz vaqtida ishga qabul qilmagan kadrlar boʻlimiga 
shunday eʼtirozni bildiradi va x. Koʻrib turibsizki, noroziliklar hamma 
boʻgʻinlarda bor. Aynan shular nizoni kelib chiqishiga sabab boʻladi. 
3.
Ixtisoslashtirish qanchalik chuqurlashsa shunchalik boʻlimlar koʻproq 
oʻz eʼtiborlarini korxonaning umumiy maqsadini bajarishga emas, balki 
oʻz boʻlimi maqsadini amalga oshirishga qaratdi. Masalan, sotish 
boʻlimi oʻzining ish koʻlamini oshirish va raqobatbardoshligini 
mustahkamlash maqsadida ishlab chiqarish boʻlimidan imkoniyat 
boricha mahsulot assortimentini koʻpaytirishni talab qiladi. Ammo, 
ishlab chiqarish boʻlimi uchun mahsulot assortimentini xilma-xil qilib 
ishlab chiqarish emas, balki harajat va samaradorlik nuqtai nazardan 
assortimenti turli-tuman boʻlmagan mahsulotni ishlab chiqarish 
maʼqulroqdir. Koʻrib turibsizki, bu yerda ham manfaatlar turlicha. 
4.
Bu – eng koʻp hollarda uchraydigan sabablardan hisoblanadi. Masalan, 
boʻysunuvchi oʻz fikrini aytishga har doim haqliman deb aytsa, rahbar 
bunga javoban: “Yoʻq, siz fikringizni faqat biz soʻragan paytda 
aytishingiz mumkin” desa, oʻylaysizki nizo uchun vaziyat tugʻilmaydi 
deb. Tugʻiladi, albatta. Yoki, tadqiqot boʻlimidagi yuqori malakali 
xodim nima uchun oʻz kadrini bilmasligi kerak. U ham maslahat 
berishga qodirku. 
5.
Shunday xodimlar borki, faqat oʻzining fikrini maʼqullaydi, murosaga 
hyech ham bormaydi. Bunday odamlar gʻalvaning ini. Ular bilan 
nihoyatda ehtiyotkorona munosabatda boʻlish kerak. 
6.
Axborotning xoimlarga yetib bormasligi yoki uning juda sust boʻlishi 
nizo chiqish uchun ham sabab, ham oqibat boʻlishi mumkin. Agar 
rahbariyat xodimlariga oʻz vaqtida yangi joriy qilinayotgan ish haqi 
tizimi toʻgʻrisidagi axborotni yetkazmasa, demakki xodimlarning 
mehnat unumdorligini oshirishdagi manfaatdorligi eskiligicha qoladi. 

---

72