Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti, tabiiy, ijtimoiy fanlar va jismoniy madaniyat kafedrasi

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA OʻRTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI
IQTISODIYOT FAKULTETI, TABIIY, IJTIMOIY FANLAR VA JISMONIY MADANIYAT KAFEDRASI
,, METROLOGIYA, STANDARTLASHTIRISH VA SERTIFIKATLASH” FANIDAN
REFERAT
Mavzu: Elektr o`lchovi
Bajardi: Qurbonov A.
Tekshirdi: Isaqova E.
SAMARQAND - 2021

• Kattalik ta`rifi, tarixiy birligi, karrali va miqdoriy

ulushi haqida ma`lumot.

• Kattalikni o`lchash asboblari, turlari, rasmlari, metrologik

xarakteristikasi.

• Kattalikka oid standartlar ro`yxati va mazmuni.
• Kattalikni qiyoslash va kalibrlash tartibi.

Reja

Fizik kattalik ta`rifi, tarixiy birligi, karrali va miqdoriy ulushi haqida ma`lumot

Moddiy dunyoni bilish usullaridan biri – o‘lchashdir. «Har qanday fan o‘lchashdan boshlanadi», – degan edi buyuk rus olimi D.I.Mendeleyev. Bizga ma’lum bo‘lgan tabiiy fanlardagi barcha qonunlar zamirida o‘lchash yotadi. Elektrik va noelektrik kattaliklarni elektrik usul bilan o‘lchashlar katta ahamiyatga ega. Elektr o‘lchash usullari boshqa o‘lchash turlaridan soddaligi, ishonchliligi, aniqligi, sezgirligi, qayta o‘zgartirish va uzoq masofaga uzatish imkoni bilan ajralib turadi.

Tok kuchi va qarshilik uchun "Xalqaro birliklar" deb atalgan birliklar 1893-yilda Chikagoda o‘tkazilgan Xalqaro Elektr Kongressida tasdiqlangan va "Xalqaro amper" va "Xalqaro om" larning ta'riflari 1908-yildagi London kongressida qabul qilingan edi.
Garchi 8-O‘TXK da ham elektr sohasiga tegishli "Xalqaro birliklar" ning "Mutloq birliklar" bilan almashtirilishi yakdil ma'qullangan bo‘lsa hamki, bu faqat 9-O‘TXK (1948) da O‘TXI taklif etgan quyidagi ko‘rinishda qabul qilindi (1946, 2 -Rezolyutsiya; PV, 20, 129-137):
Amper - vakuumda bir-biridan 1 metr masofa uzoqlikda joylashgan cheksiz uzun va o‘ta kichik ko‘ndalang kesimga ega ikki parallel o‘tkazgichdan o‘tganda, o‘tkazgichning har 1 metr uzunligida 2·10–7 Nyuton o‘zaro ta'sir kuchi hosil qiladigan o‘zgarmas tok kuchiga teng.
Bundan kelib chiqadiki, tarqalish muhitining magnit singdiruvchanligi nomi bilan ham ataladigan, magnit doimiysi - μ0 ning qiymati μ0=4π·10–7 Genri taqsim metrga aniq teng. μ0=4π·10–7 H/m.
1946-yildagi asosiy matnda ko‘rsatilgan "MKS kuch birligi" so‘zi bu joyda 9-O‘TXQ tomonidan tasdiqlangan "nyuton" so‘zi bilan almashtirildi. (1948, 7-Rezolyutsiya; CR, 70).