Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

umumiy (total) logistik xarajatlarni
tashkil qiladi. 
Ko‘pincha umumiy logistik xarajatlar tarkibidagi LTdagi tarkibni 
muvoffiqlashtirish yoki boshqarish masalalarini echish uchun muzlatilgan moddiy 
resusralar, tugallanmagan ishlab chiqarish va zaxiralardagi tayyor mahsulotlar 
foydadan yo‘qotishlar, hamda ta’minot, ishlab chiqarish, tayyor mahsulotni 
iste’molchilar tomonidan distrebyutsiyalash va logistik servis sifatining yetarlicha 
bo‘lmagan darajasidan zarar ham hisobga olinadi. Bu zarar odatda sotish hajmini 
ehtimol bo‘lgan kamayishi, bozor ulushini qisqartirish, foydani yo‘qotilishi kabi 
baholanadi. 
Boshqa tomondan barcha xarajatlar (sarflar)ni quyidagi kategoriyalarga 
tasniflash mumkin. 
Doimiy xarajatlar 
ishlab chiqarishni borishiga va o‘tkazilishning darajasiga, 
ya’ni nazorat qilinayotgan moddiy oqimlarning intensivligiga bog‘liq bo‘lmagan 

---

141 
xarajatlar. Bu mustaqillik davomida logistik boshqaruv qarorlari ishlab 
chiqiladigan ko‘rib chiqilayotgan davrda saqlanib qolinadi. Bunday turdagi 
xarajatlarga omborxona uchun vaqt bo‘yicha belgilanadigan va shartnoma 
tuzishda qayd etiladigan ijara to‘lovlari misol bo‘lib xizmat qilishi mumkin. 
O‘zgaruvchan xarajatlar 
ishlab chiqarishni borishi va o‘tkazish darajasiga, 
ya’ni nazorat qilinadigan moddiy oqimlarning intensivligiga bog‘liq xarajatlar 
sifatida belgilanadi. Xom - ashyoni xarid qilish va transportda tanishlarga xalq 
to‘lashga xarajatlar misol bo‘lib xizmat qilishlari mumkin. Shu narsa ravshanki, 
o‘zgaruvchan xarajatlar moddiy oqimni ko‘rsatishi bilan birgalikda ko‘payadilar, 
ba’zida esa uning intensivligiga to‘g‘ridan to‘g‘ri mutanosib bo‘ladilar. 
Umumiy xarajatlar, 
ba’zida yalpi xarajatlar ham deb ataladilar, doimiy va 
o‘zgaruvchan harajatlarning summasi sifatida belgilanadilar.