Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

G. Baholanayotgan namunani bazis namuna bilan taqqoslash – bosqichma-
bosqich  amalga  oshiriladi.  Birinchi  bosqichda  mahsulotni  va  uning  ko‗rsatkichlari 
qiymatlarini  xalqaro  standart  ko‗rsatkichlariga  havfsizlik  ko‗rsatkichi,  ekologiya 
ko‗rsatkichi  va  boshqa  ko‗rsatkichlarni  ham  inobatga  olgan  xolda  mos  kelishi 
tekshiriladi. Ushbu shartlardan birortasiga javob bermaydigan mahsulot jahon bozori 
darajasiga  javob  bera  olmaydi.  Yuqoridagi  shartlar  bajarilsa,  ikkinchi  bosqichga 
o‗tiladi.  
Ikkinchi  bosqichda  baholanayotgan  mahsulotni  har  bir  bazis  namuna  bilan 
baholash  ko‗rsatkichlarining  qiymati  bo‗yicha  jufti  bilan  taqqoslash  usuliga  ko‗ra 
solishtiriladi. Bunda taqqoslash quyidagi natijalardan biriga olib kelishi mumkin: 

  baholanayotgan mahsulot ko‗rsatkichlarining juda bo‗lmasa bittasi bo‗yicha bazis 
namunaga javob bermasa bunday mahsulot bazis namunadan past hisoblanadi; 

  baholanayotgan mahsulot ko‗rsatkichlarining juda bo‗lmasa bittasi bo‗yicha bazis 
namunadan  ustun  bo‗lsa  va  qolgan  ko‗rsatkichlar  bo‗yicha  bazis  namunadan 
qolishmasa, bunday mahsulot bazis namunadan ustun bo‗ladi; 

  baholanayotgan  mahsulot  barcha  ko‗rsatkichlari  bo‗yicha  bazis  namunaga  mos 
kelsa, u bazis namunaga teng qiymatli hisoblanadi.   

---

33 
Agar baholanayotgan mahsulot ba‘zi ko‗rsatkichlar bo‗yicha bazis namunadan 
ustun  bo‗lsa,  boshqa  ko‗rsatkichlar  bo‗yicha  esa  bazis  namunaga  javob  bermasa, 
taqqoslash natijasi aniqmas hisoblanadi.  
Mahsulotning  texnikaviy  darajasini  baholashning  ushbu  bosqichlarini  amalga 
oshirish  yakuniga  ko‗ra  mahsulot  yuqoridagi  3  ta  guruhdan  qaysi  biriga  kiritish 
mumkinligi to‗g‗risida xulosa chiqariladi. 
Baholanayotgan  mahsulotning  analoglari  bo‗lmagan  hollarda,  agar  mahsulot 
avtorlik  guvohnomalari  yoki  patentlari  bilan  himoyalangan  yangi  texnik  echimlar 
bilan tavsiflansa, u jahon darajasiga javob beradigan hisoblanadi. 
Ishning  yakunida  qo‗yilgan  maqsadlar  va  olingan  natijalarga  bog‗liq  xolda 
mahsulot ishlab chiqarishga qo‗yish, ishlab chiqarish va takomillashtirish to‗g‗risida 
qaror qabul qilish uchun taklif va mulohazalar tayyorlanadi.