Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

 
6.4. Qaror qabul qilish jarayoni va muammolarni hal qilish usullari 
Insonning faoliyat turi sifatidagi menejmentning asosiy xususiyatlaridan biri - 
qaror qabul qilish. Qaror - biron bir muammoni hal qilish bo‗yicha harakatlar 
majmuidir. Bundan oldin har doim maqsadni aniqlash, vaziyatni baholash, 
muammoni aniqlash va ifodalash masalalari turadi. Qabul qilingan qarorlarning 
qanday natija berishini hech qachon oldindan ko‗rib bo‗lmaydi. Har bir qaror 
maqsadga yaqinlashtirishi yoki uzoqlashtirishi mumkin, injener martabasini o‗stirishi 
yoki pasaytirishi mumkin. 
Qaror qabul qilishdagi asosiy qoida menejer muammoni hal qilishga harakat 
qilishi kerakligidan iborat. Buning uchun ularni ko‗rish, aniqlash, tushunish, baholash 
zarur. Ko‗pincha menejerlar o‗z obro‗sini oshirish uchun ijobiy qarorlar qabul 
qilishni xoxlaydi. Boshqa qarorlarning esa ma‘suliyatni soqit qilish maqsadida 
yuqoridagi rahbarga yoki o‗z xodimlariga topshiradi. Bu esa boshqaruv samarasiga 
yomon ta‘sir ko‗rsatadi. Menejer barcha turdagi qarorlar uchun ma‘suliyatli shaxs 
bo‗lishi kerak. Yakka tartibda qabul qilingan qaror kabi jamoaviy (kollegial) tarzda 
qabul qilingan qarorlar uchun ham u javobgarlikka ega, chunki bu kamchiliklarni u 
shakllantiradi.
Boshqaruv jarayonlarida muammolarni echish modellari. 
Boshqaruv 

---

127 
jarayonida muammoni echishning ikkita asosiy modeli mavjud: Birinchi model nemis 
sotsiologi Maks Veber kitobida keltirilgan byurokratiya modelidir. Bu model barcha 
qarorlarni qabul qilinishida zaruriy qoidalar majmuasiga asoslangan. Bu qoidalar 
universal xarakterli bo‗lib, biror bir real vaziyatga mos kelmaydi. SHuning uchun 
byurokratiya ommaviy tusga ega emas. Kishi o‗z baholashlarida xoslikka, individual 
xususiyatlarga ahamiyat beradi. Byurokratiyaga duch kelganda konkretlashtirilgan 
qarorga intiladi. Biroq ba‘zida amaldagi qoida va talablar xususiyatlar hisobga 
olinmagan qaror variantlarini o‗rnatadi.
 
Boshqa model - bu qarorlarni personallashtirish modelidir. Uni davolovchi vrach 
misoliga o‗xshatish mumkin. Muayyan kasalga xos bo‗lgan belgilarga asosan vrach 
kasalning ahvolini tahlil qiladi, tashhis qo‗yadi va qaror qabul qiladi. Ikkita aynan bir 
xil kasal mavjud bo‗lmagani uchun ko‗rsatmalar ham har xil bo‗ladi. Vrachning 
bilimi va tajribasiga asoslangan muammolarni hal qilishning umumiy metodologiyasi 
mavjud, xolos. Masalan, xirurgik operatsiya har doim o‗ziga xos bo‗ladi.
Boshqaruv butunlay byurokratik qoidalarga bo‗ysina olmaydi. Xuddi shunday 
boshqaruv qarorlari ham byurokratik bo‗lmasligi kerak. Ular menejer 
professionalizmi va uning konkret vaziyatlarini boshqarish mahorati mahsulotidir.