Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti I. I. Xamidov xalqaro marketing

6.2. Strategiya turlari va kalssifikatsiyasi 
 
«
Yangi tovar – yangi bozor» (faol ekspansiya strategiyasi). U 
firma rahbariyati va xodimlaridan faol harakatlanishni hamda katta 
miqdorda mablag‘lar kiritishni talab qiladi hamda eng tarqalgan 
marketing strategiyasi hisoblanadi. Yangi mintaqalarda yangi 
tovarlar, ularning turlari va modellari, yangi tovar assortimentiga 
talab mavjud bo‘lgan yangi bozorlarni izlash, shuningdek, eski 
bozordagi yangi tovarlarga talab paydo bo‘lgan yangi segmentlarni 
izlashga imkon yaratadi.
Bunday strategiyani yangi mahsulotni ishlab chiqarish va 
raqobatchi firma egallab olmagan bozorda sotish uchun etarli 
bo‘lgan ishlab chiqarish kuchlari va resurslarga boy firmalar amalga 
oshiradi. Agar firma xalqaro bozorning bir segmentida etakchilikni 
qo‘lga kiritish niyatida bo‘lsa, bunday strategiya bir segmentli 
markazlashuv deb ataladi. Firma xalqaro bozorning bir nechta 
segmentlarida muvaffaqiyatga erishishni istasa, bunday strategiya 
ko‘p segmentli markazlashuv nomini oladi. 
Firma segmentlar o‘rtasidagi farqlarga e’tibor bermasligi va 
barcha bozor segmentlariga bitta tovarning o‘zi bilan kirib borishi, 
ya’ni barcha iste’molchilar uchun bitta tovarni ommaviy ishlab 
chiqarish va sotish bilan shug‘ullanishi mumkin. 
Bu strategiyaning afzalligi ommaviy ishlab chiqarish va 
yagona marketing konsepsiyasi hisobiga xarajatlarning eng 
kamligi va iste’mol bozorining eng kattaligidan iborat. 
Xalqaro 
bozor 
sharoitlarda 
firma 
bozordagi 
o‘rnini 
mustahkamlash maqsadida o‘zining asosiy faoliyat turiga xos 
bo‘lmagan tovar ishlab chiqarishni yo‘lga qo‘yishi mumkin. Bunday 
strategiya diversifikasiya strategiyasi deb ataladi. 

---

69 
Bozorga chiqish usulini tanlash ko‘p jihatdan firmaning ishlab 
chiqarish-moliyaviy ahvoliga bog‘liq. Aniq bozor segmenti tanlab 
olingach, firma oldida ushbu segmentni egallab olish uchun 
marketing vositalarini tanlash vazifasi yuzaga keladi. Bu vositalar 
qatoriga tovar, uni sotish joyi, tovarning bozorga chiqish kanallari, 
sotuvni rag‘batlantirish, narx va hokazolarni kiritish mumkin. 
Yuqorida sanab o‘tilgan marketing vositalaridan har biri muayyan 
bozor sharoitlarida turli xil ahamiyatga ega bo‘ladi. 
Firmaning bozorda muvaffaqiyatga erishishini xalqaro bozorga 
chiqish vaqtini to‘g‘ri tanlash bilan ham izohlash mumkin bo‘lib, 
buni birinchi navbatda raqobatbardoshlik darajasi aniqlab beradi. 
Bozorda ko‘pincha raqobatchisidan ilgariroq harakat qilgan yutadi. 
Strategiyalar bozorga kirish usuliga qarab qisqacha quyidagi 
turlarga bo‘linishi mumkin: 
1.
Agressiy strategiya – bozorga tez va shiddat bilan kirish va 
kerakli darajada o‘rnini topishga qaratilgan strategiya, bunda 
firmaning birlamchi maqsadi bozorga kirish va iloji boricha 
ko‘proq iste’molcchilarga yetib borish. Bu ko‘proq yangi 
bozorlar, to‘yinmagan bozorlar, ma’lum bir mahsulot turlari va 
ishtirokchilar kam bo‘lgan bozorlarda yaxshi natija beradi. 
2.
Uzoq muddatda bozorda hukmronlik uchun strategiya. Ushbu 
strategiya yirik miqdordagi investitsiyaga misol bo‘la oladi, 
Bunda Transmilliy korporatsiyalaar, biror mintaqa bozoriga 
kirishda, bozorda asosiy ishtirokchiga aylanishni maqsad 
qiladi.
Ilmiy adabiyotlarda xalqaro marketing strategiyalarini quyidagi 
guruhlarga ajratib o‘rganiladi.