Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ergashxodjaeva sh. D. Innovatsion

Innovatsiyalarning parametrik va funksional-qiymat tahlili.  
Har  qanday  innovatsiya,  uning  muayyan  vazifalaridan  qat’i  nazar,  qator 
ko‘rsatkichlar yordamida tavsiflanishi mumkin. 
Parametrik  tahlilning  mohiyati  barcha  tadqiq  etilayotgan  innovatsiya 
xususiyatlarini  tavsiflaydigan  ko‘rsatkichlar  zaruriy  va  etarli  yig‘indisini  aniqlash 
hamda  innovatsiyani  qo‘llashdan  olinadigan  umumiy  samarani  tavsiflaydigan 
bog‘liqliklar shakllantirish hisoblanadi. 
Parametrik  usul  tadqiq  etilayotgan  innovatsiya  xususiyatlarini  sifat  va  son 
jihatidan  ifodalashga  asoslanadi.  Bu  amaliy  ma’lumotlar  asosida  o‘zaro  bog‘langan 
ko‘rsatkichlar  bog‘liqlik  shaklini  va  ularning  miqdoriy  ifodasini  aniqlash  imkonini 
beradi.  Ko‘rsatkichlar  bog‘liqligi  funksional  (har  bir  alohida  kuzatiladigan  holat  – 
kuzatuvda aniq va ravshan namoyon bo‘ladigan) yoki korrelyasion (korrelyasion usul 
asosida aniqlanadigan) bo‘lishi mumkin. 
Normativ-parametrik usullar innovatsiyalarni raqobatchilarning shunga o‘xshash 
tovarlari  va  turli  o‘rinbosar  tovarlar  bilan  taqqoslashni  o‘z  ichiga  oladi.  Ulardan 
foydalanish  ko‘pincha  iste’molchini  xuddi  shunday  ehtiyojni  qoniqtiradigan  boshqa 
tovarlar  bilan  taqqoslaganda  innovatsiyaning  ustunliklariga  yaqqol  ishontirishga 
imkon beradi. 
Normativ-parametrik usullar qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: 
•  solishtirma ko‘rsatkichlar usuli; 
•  strukturali analogiyalar usuli; 
•  agregatli usul; 

---

111 
 
•  korrelyasion-regression tahlil; 
•  ekspertlar usuli; 
•  ball usuli; 
•  juftlab taqqoslash usuli; 
•  rang korrelyasiya usuli. 
Narx  va  xarajatlarni  aniqlash  va  tahlil  qilishning  parametrik  usullari  barcha 
turlari  bir  xil  turdagi  mahsulot  guruhlari  doirasida  statistik  ma’lumotlarni  qayta 
ishlashga asoslanadi.