Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti d. Yu. Xujamkulov, D. A. Ismailov investitsiya loyihalarini

Loyihalarni dastlabki texnik-iqtisodiy asoslash. 
Dastlabki  texnik-iqtisodiy  asoslash  yoki  dastlabki  texnik-iqtisodiy 
hisoblash (keyingi o’rinlarda DTIA yoki DTIH deb ataladi) – variantlarni ko’rib 
chiqish  asosida  loyihani  oqilona  joylashtirish  va  amalga  oshirishning  eng  samarali 
texnik,  tashkiliy  va  iqtisodiy  yechimini  tanlashni,  umuman  loyihaning  cheklangan 
qiymatini,  shu  jumladan,  texnologik  asbob-uskunalar  qiymatini  asoslovchi,  uni 
moliyalashtirishning mumkin bo’lgan manbalari bo’yicha variantlarni hisobga olgan 
holda moliyalashtirishga bo’lgan ehtiyoj hajmini belgilovchi hujjat. 
Loyihaga  mablag’larni  investitsiya  qilish  bo’yicha  yakuniy  qarorni  qabul  qilish 
loyihaning texnik-iqtisodiy asoslash ishlari yakunlangandan keyingina amalga oshirilishi 
mumkin,  lekin,  bu  jarayon  uzoq  vaqtni  va  ko’p  mablag’ni  talab  etadi.  Shuning  uchun 
ham  loyihaga  katta  mablag’larni  sarflashdan  oldin  loyihani  dastlabki  texnik-iqtisodiy 
asoslash  ishlari  amalga  oshiriladi.  Bundan  asosiy  maqsad  –  muqobil  (alternativ) 
loyihalarni  aniqlash,  ularni  amalga  oshirish  imkoniyatlarini  o’rganib  chiqish,  mahsulot 
bozorini  chuqur  o’rganish  va  tahlil  qilish,  labaratoriya,  tajriba-konstruktorlik  ishlarini 
olib borishdir. Loyiha g’oyasi investor uchun loyihani amalga oshirish zarurligini yoki 
loyihani hayotga tatbiq etib bo’lmasligini aniq ko’rsatib berishi kerak. 
Loyihani  dastlabki  texnik-iqtisodiy  asoslash  quyidagi  tuzilishda  amalga 
oshirilishi kerak: 
Rezyume – loyihani dastlabki texnik-iqtisodiy asoslashda ko’rilayotgan barcha 
asosiy masalalarning qisqa mazmuni. 
Loyiha tarixi va uni amalga oshirish sabablari, loyiha homiylari, bajariladigan 
ilmiy-izlanish va tahlil ishlarining qiymati. 
Bozor  tahlili  va  marketing  konsepsiyasi:  asosiy  g’oyani  aniqlash,  loyiha 
maqsadi  va  strategiyasi,  talab  va  taklif,  mahsulotni  sotish  prognozi,  marketing 
xarajatlari, ishlab chiqarish dasturi. 
Material  resurslar  –  har  bir  turdagi  xom-ashyo  va  materialga,  boshqa  turdagi 
resurslarga ehtiyoj va ularning qiymati. 
Investitsiya ob’ektining joylashishi, uchastkasi, atrof-muhit. 
Loyiha-konstruktorlik  ishlari:  loyiha-quvvati  hisob-kitobi,  texnologiya, 

---

74 
 
uskunalar, fuqarolik qurilishlari va k.h. 
Tashkiliy  va  ustama  xarajatlar:  umumiy  boshqaruv,  sotish  xarajatlari, 
kutilayotgan ustama xarajatlar. 
Mehnat resurslari: ularga bo’lgan talab va ularning qondirilishi, ularga ish haqi 
to’lovlari. 
Moliyaviy  tahlil  va  investitsiya:  umumiy  investitsiya  xarajatlari,  loyihani 
moliyalashtirish,  ishlab  chiqarish  xarajatalari,  loyiha  samaradorligini  baholash, 
xarajatlar va foydaning tahlili.