Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti "bank ishi" fakulteti "tashqi iqtisodiy faoliyat" kafedrasi

Bazaviy talablar 

1.  Davlat va jamoat muassasalari 

2.  Infratuzilma  

3.  Makroiqtisodiy barqarorlik 

4.  Sog’liqni saqlash va boshlang’ich ta’lim 

Innovatsion salohiyat va rivojlanish omillari 

11. Biznesning rivojlanish darajasi 

12. Innovatsion salohiyat 

 

Resurslarga yo’naltirilgan 

iqtisodiyot  

 

Samaradorlikka 

yo’naltirilgan iqtisodiyot 

Innovatsiyaga yo’naltirilgan 

iqtisodiyot 

 

 

 

Samaradorlik ko’rsatkichlari 

5.  Oliy ta’lim va kasbiy tayyorgarlik 

6.  Tovar va xizmatlar bozorining samaradorligi  

7.  Mehnat bozori samaradorligi 

8.  Moliya bozorining rivojlangani 

9.  Yuqori texnologiyalar bilan qurollanish 

10. Bozor hajmi va miqyosi 

---

15 

 

mamlakatlar  miqyosida  bo’lsada,  sanoat  tarmoqlarining  mamlakat  u  yoki  bu 

mintaqasida  jamlanishini  tushuntirib  berish  ham  muhimdir.  Hukumat  siyosati 

ham  davlat,  ham  mahalliy  darajada  milliy  raqobat  ustunligini  shakllantirishda 

katta ahamiyat kasb etadi.  

Aslida  firmani  o’rab  olgan  muhit  vaqt  o’tishi  bilan  uning  raqobatdagi 

muvaffaqiyatiga  qanday  ta’sir  ko’rsatadi?  Agar  savolni  yanada  umumiyroq 

qo’yadigan  bo’lsak:  nima  uchun  ba’zi  tashkilotlar  muvaffaqiyat  qozonadi, 

boshqalari esa muvaffaqiyatsizlikka uchraydi? Atrofdagi muhitning bir qismi – 

firmaning  jo’g’rofiy  joylashishidir.  Bundan  tegishli  oqibatlar  kelib  chiqadi, 

albatta  (tarix,  xarajatlar  va  talab  ma’nosida).  Lekin  bu  bilan  «atrof-muhit» 

tushunchasi  chegaralanib  qolmaydi:  masalan,  firma  ishchilari  va  menejerlari 

qaerda o’qitilganligi yoki uning birinchi va eng muhim xaridorlari kimligi ham 

muhimdir. 

Tashqi iqtisodiy faoliyatda raqobat ustunligi va uni qanday yaratish yoki 

aksincha qo’ldan chiqarish haqida ko’p narsa ma’lum. Nega firma to’g’ri qaror 

qabul  qilish  haqida  esa  kam  o’rganilgan.  Tashqi  iqtisodiy  faoliyatda 

mamlakatlarning iqtisodiy muvaffaqiyatini o’rganishda oddiy va tekis ifodalash 

sari moyillik mavjud bo’lib, u qoidadan ko’plab istisnolar bo’lgani holda faqat 

ishonish asosida qabul qilinadi. Fanning ixtisolishuvi ortib borayotganligi mana 

shu  moyillikni  kuchaytirmoqda.  Aslida  tadqiqotlarda  hozirgacha  qilingan 

kashfiyotlardan ham oldinga ketish mumkin-ku. Bilimning ko’plab sohalaridagi 

olimlar  fanlar  vakolatlari  sohasidagi  an’anaviy  chegaralar  ularning 

imkoniyatlarini  cheklab  qo’yayotganligini  endigina  anglamoqda.  Murakkab  va 

rivojlanayotgan  tizimlar  qanday  ishlashini  tushunish  uchun  bu  chegaralardan 

o’tish  imkoniyatlariga  ega  bo’lish  kerak.  SHu  maqsadda  ikki-uch 

o’zgaruvchilarga ega matematik modellar mavjud ma’lumotlar bilan cheklangan 

statistika asosidagi matnlarni ishning boshqa turlari bilan to’ldirish kerak.  

Raqobatning  globallashuvi  kuchayishi  bilan  go’yo  mamlakatlarning 

ahamiyati kamayib boradi, degan ta’kidlar eshitila boshladi. Aslida esa hammasi 

aksincha,  ya’ni  baynalmilallashuv  va  protektsionizm  hamda  boshqa 

---

16 

 

to’siqlarning  bartaraf  etilishi  raqobatda  faqat  mamlakatning  rolini  oshirdi. 

Millatlarning  xarakteri  va  madaniyatidagi  farq  global  raqobat  tufayli  kamayib 

qolgani  yo’q.  Buning  ustiga  raqobatdagi  muvaffaqiyat    ular  juda  muhim 

hisoblanadi.