Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

Investitsiya muhitiga ta’sir etuvchi omillar 
Siyosiy omillar 
Iqtisodiy omillar 
Ijtimoiy omilar 

---

150 
7-rasm. Investitsiya muhitini belgilovchi omillar
61
 
Investitsiya muhitni makroiqtisodiyot darajasida ikki tomonlama, ya’ni 
investor va aniq davlat organlari, xo‘jalik sub’ektlari o‘rtasidagi munosabatlarda o‘z 
aksini topadi. Investitsiya muhiti har qanday aniq vaqt uchun ob’ektiv holat bo‘lib, 
kapital qo‘yish uchun mavjud sharoitlarning majmuasini o‘zida qamrab oladi. Lekin 
investitsiya muhiti davlat organlarining boshqarish faoliyati ta’sirida shakllanadi. 
SHuning uchun davlatning investitsiya siyosati eng asosiy omillardandir. SHu 
ma’noda har bir davlat kapital import qilishda o‘zining aniq kapital qabul qilish 
tizimiga ega bo‘ladi. Kapital qabul qilish tizimi bu xorijiy kapitalga nisbatan davlat 
siyosatining va qonunlarining, me’yoriy hujjatlarining majmuasidir. O‘zbekistonda 
ham ishlab chiqarishga kapital qabul qilish tizimi yildan-yilga takomillashib 
bormoqda. Hozirda xorijiy investitsiyalarga bo‘lgan munosabatda zamonaviy 
xalqaro xo‘jalik aloqalari qoidalariga asoslangan holda qonun va qarorlar ishlab 
chiqilmoqda, shuningdek xorijiy investitsiyalarning infratuzilmalari yaratilmoqda. 
Iqtisodiyotga safarbar qilingan investitsiyalarning samaradorligini baholashda 
qo‘llaniladigan ko‘rsatkichdan yana biri ICOR (incremental capital-output ratio) 
61
Узоқов.А., Кенжаев Н. Инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштириш. Т.: Иқтисод-Молия, 2007.-б40. 
xorijiy investitsiyalarga 
nisbatan davlat siyosati 
- xalqaro shartnomalarga 
amal qilish; 
- davlatning
iqtisodiyotga 
aralashish darajasi; 
- xalqaro shartnomalarda 
ishtirok etish tizimi; 
- davlat apparati 
ishlarining samaradorligi; 
iqtisodiyotning umumiy 
holati (rivojlanish yoki 
inqiroz); 
- inflyasiya darajasi, valyuta 
kursi barqarorligi; 
- turlicha soliq, boj 
to‘lovlaridagi imtiyozlar; 
- ishchi kuchi qiymati va 
ishchi kuchidan foydalanish 
tartibi;
- aniq tovarlarga bo‘lgan 
talab va taklif; 
- xom ashyo bilan 
ta’minlanganlik; 
xorijiy kapitalga va 
xususiy mulkka jamiyat 
a’zolarining munosabati; 
- jamiyatning mafkuraviy 
bilim darajasi; 
- ishchi sinfining 
tashkilotchiligi; 
- boshqalar. 

---

151 
bo‘lib, u mamlakatdagi real sektorga yo‘naltirilgan investitsiyalar samaradorligini 
aniqlashda yordam beradi. Bu koeffitsent asosiy kapitalga qo‘yilgan mablag‘lar, 
ya’ni YAIM dagi investitsiyalar salmog‘ining, keyingi yildagi YAIM ning 
qo‘shimcha o‘sish sur’atiga nisbatini bildiradi, ya’ni:
ICOR = I : ∆YAIM 
bu erda: 
I 
– investitsiya o‘sish darajasi (YAIM dagi salmog‘i); 
∆YAIM
- yalpi 
ichki mahsulotning qo‘shimcha o‘sish darajasi. 
O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun ICOR ko‘rsatkichini quyidagi 7.1- jadval orqali 
ko‘rish mumkin.