Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti alimov r. X., Almuradov a. A., Xomidov s. O. Ekonometrik modellashtirish

IX BOB. ADAPTIV-IMITATSION EKONOMETRIK MODELLAR

1. 
   Adaptiv-imitatsion modellashtirish
   

Adaptiv-imitatsion modellashtirishni quyidagi ekonometrik modellar modellar namunasida ko`rib chiqamiz.

Talab va taklifning ekonometrik modellari. Bozor muvozanati xolatida resurslarning taqsimlanishi samaralimi yoki yo`qmi, bunda umumiy yutuq maksimal qiymatga erishadimi degan savolga javob axtarish uchun uni tahlil qilamiz. Bozor muvozanat xolatida bo`lganida muvozanat narx bozorda ishtirok etishi mumkin bo`lgan sotuvchi va xaridorlarni aniqlab beradi. Bozorda mahsulotni shunday xaridorlar xarid qiladilar, agarda ular mahsulotni uning bozor narxidan yuqori baholaydilar (talab egri chizig`ida CA kesma bilan ifodalangan bo`lak); mahsulotni uning narxidan past baholagan individlar (AE kesma bilan ifodalangan bo`lak), uni xarid qilishdan bosh tortadilar. Xuddi shuningdek, xarajatlari mahsulot narxidan past bo`lgan ishlab chiqaruvchilar (DA kesma bilan ifodalangan) mahsulotni ishlab chiqaradilar va sotadilar; xarajatlari bozor narxidan yuqori bo`lgan firmalar (AG kesma bilan ifodalangan), uni ishlab chiqarish bilan shug`ullanishni to`xtatadilar (9.1- rasm).

Sof raqobatga asoslangan bozorni kuzatishlarga asoslanib quyidagi xulosalarni qilish mumkin:

1. 
   Erkin raqobat bozorlari taklif qilinayotgan mahsulotlarni ularni narxidan qimmatroq baholaydigan xaridorlar o`rtasida taqsimlaydi (ularni pulini to`lashga tayyorliklari bilan aniqlanadi), qolgan potensiall xaridorlarga nisbatan.
   
2. 
   Erkin bozorlar ishlab chiqarish xarajatlari past bo`lgan etkazib beruvchilarning mahsulotlariga talabni shakillantiradi.
   
3. 
   Erkin bozorlar shunday miqdorda mahsulot ishlab chiqaradiki, ular iste’molchilar va ishlab chiqaruvchilarning umumiy yutuqlarini maksimallaydi.
   

Narx

C
G

Taklif

A

Xaridorlar

^B uchun qimmatligi

D

Sotuvchilar xarajatlari

Talab
E

Sotuvchilar xarajatlari
Muvozanat miqdor
Xaridorlar uchun qimmatliligi
Miqdor

Xaridorlar uchun mahsulotlar qimmatliligi sotuvchining xarajatlaridan yuqori

Xaridorlar uchun mahsulotlar qimmatliligi sotuvchining xarajatlaridan past