Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti alimov r. X., Almuradov a. A., Xomidov s. O. Ekonometrik modellashtirish

Ekonometrik tenglamlar tizimi parametrlarini hisoblash uslubiyoti

Ekonometrik tenglamlar tizimi parametrlarini yuqorida keltirilgan “eng kichik kvadratlar” usuli yordamida hisoblash mumkin.

Ekonometrik tizimlar bo`yicha prognozlash uchun ketma-ket bir nechta bosqichlardan o`tish lozim:

1. 
   Berilgan ma’lumotlar asosida korrelyatsion tahlil o`tkaziladi:
   
   1. 
      xususiy korrelyatsiya koeffitsiyentlar matritsasi hisoblanadi;
      
   2. 
      juft korrelyatsiya koeffitsiyentlari matritsasi hisoblanadi.
      
2. 
   Korrelyatsion tahlil natijasida tanlangan omillar asosida regressiya tenglamasi quriladi;
   
3. 
   Qurilgan tenglamalar tizimi quyidagi mezonlar bo`yicha baholanadi:
   
   1. 
      Fisher mezoni;
      
   2. 
      Styudent mezoni;
      

v) Darbin-Uotson mezoni;

g) ko`plik korrelyatsiya koeffitsiyenti;

4. 
   determinatsiya koeffitsiyenti;
   
5. 
   approksimatsiya xatoligi.
   

4. 
   Qurilgan tenglamalar tizimi mezonlarga mos kelsa, keyin asosiy ko`rsatkich tenglama asosida prognoz davri hisoblanadi.
   
5. 
   Ishlab chiqarish funksiyasini asosiy xususiyatlari quyidagilar hisoblanadi:
   
   1. 
      o`rtacha unumdorlik omillari;
      
   2. 
      chegaraviy unumdorlik omillari;
      

v) resurslar bo`yicha elastiklik koeffitsiyentlari;

g) resurslarga talab;

d) resurslarni almashtirish chegaralari.

Tarkibiy modelni koeffitsiyentlarini baholashda bir qator usullar qo`llaniladi.

Aniq identifikatsiyalanadigan tarkibiy modelda qo`llanadigan bilvosita eng kichik kvadratlar usulini (BEKK) ko`rib chiqamiz. Mazkur usulini ikkita endogen va ikkita ekzogen ko`rsatkichlardan iborat bo`lgan quyidagi identifikatsiyalanadigan model misolida ko`rib chiqamiz:

y₁= b₁₂ y₂ + a₁₁ x₁ + ₁

y₂= b₂₁ y₁ + a₂₂ x₂ + ₂

Modelni tuzish uchun 8.1-jadvalda keltirilgan ma’lumotlar bilan foydalanamiz.

1.