Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

3.3. Mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi
Mehnat taqsimoti deganimizda, har xil mehnat turlarining bir-biridan 
ajratilishini, pirovardida ishlab chiqarishda ishtirok etuvchi turli guruh 
kishilaming xilma-xil mehnat faoliyatlari bilan band boiishini tushunamiz.
Mehnat taqsimotining asosiy ustunliklaridan biri shundaki, bunda ishchi 
ishning m a’lum bir turida chuqur ixtisos topadi, shu ishning bajarilish 
texnikasi va tartibni puxta egallab oladi, zarur ko‘nikmalarni kasb etadi, ish 
usul va uslublarini yanada takomillashtiradi. Bunda maxsus asbob va uskunalar 
ishlatiladi. Bundan tashqari mehnat taqsimotida xodimlami ish jarayoniga 
tayyorlash ham osonroq bo‘ladi.
Ishlab chiqarishda mehnat taqsimotining uchta turi mavjud boiadi: 
umumiy m ehnat taqsimoti, xususiy m ehnat taqsimoti; qisman (ayrim) 
mehnat taqsimoti.
5 
KapuMoe H A.
y j 6 e K M C T O H h k t h c o a h h n a i o \ o T J i a p H H H y K y p j r a u i T M p H u i i i y j i H f l a . — 
T . « ^ 3 6
c k h c t o h
» , 1995.
30

---

Umumiy mehnat taqsimotiga kishilar faoliyatining ishlab chiqarish va 
noishlab chiqarish sohalari o'rtasidagi mehnat taqsimoti, bu sohalar orasida 
esa, sanoat, qishloq xo‘jaligi, transport, aloqa, savdo, xalq ta’limi, fan, 
davlat boshqaruvi, madaniyat va hokazolar o ‘rtasidagi mehnat taqsimoti kiritiladi. 
Ana shu sohalar o'rtasida xodimlaming taqsimlanishi umumiy mehnat taqsimoti 
va jamiyatning ayrim mamlakat va uning mintaqasi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi 
jarayonidagi o'zgarishlar tasnifi b o iib xizmat qilishi mumkin.
Xususiy mehnat taqsimoti
 
umumiy mehnat taqsimotining sohalar va 
tarmoqlar ichidagi taqsimotini nazarda tutadi. Masalan, sanoat tarmoqlari, 
kichik sohalar, birlashmalar, ayrim korxonalarga bo'linadi; qishloq xo'jaligi 
dehqonchilik va chorvachilikka, ular ichida esa ixtisoslashtirilgan tarmoqlarga 
(g‘alla, paxta, kartoshka yetishtirish, bog'dorchilik, go‘sht, sut, jun 
yetishtirish va shu kabilaiga) bo'linadi. Sanoatda bo'lgani kabi qishloq xo‘jaligida 
ham xususiy m ehnat taqsimotining pirovard bosqichi ixtisoslashtirilgan 
ayrim korxona hisoblaniladi. Bu xildagi xususiy mehnat taqsimoti noishlab 
chiqarish sohasining har qanday tarm og‘ida: xalq ta’limida, tibbiyotda, 
davlat boshqaruvi va hokazolarda mayjuddir.