Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

Mehnat resurslarining miqdori. 
Bu miqdor mehnat yoshidagi mehnatga 
qobiliyatli aholi soni bilan mehnat yoshidan kichik va katta, ishlayotgan shaxslar 
sonining yig‘indisi sifatida aniqlanadi:
MR=MYoM + IO T
Bunda: MR — mehnat resurslari; MYoM — mehnat yoshidagi mehnatga 
qobiliyatli aholi; IO T — ishlayotgan o‘smirlar va pensionerlar.
MYoM soni mehnat yoshidagi aholi (16 yoshdan 60 yoshgacha bo'lgan 
erkaklar va 16 yoshdan 55 yoshgacha bo‘lgan ayollar) sonidan ikkala jinsga 
mansub mehnat yoshidagi ishlamayotgan I va II guruh nogironlari hamda 
imtiyozli shartlar asosida pensiya olayotgan, ishlamayotgan pensionerlar sonini 
chegirib tashlash yo‘li bilan aniqlanadi:
MYoM— E 
(^.
55
) ~ Nog,
Bunda: E (16_60, — 16 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan erkaklar; A ,16_55) — 16 
yoshdan 55 yosngacha bo‘lgan ayollar; Nog — mehnat yoshiaa bo‘lib, 
ishlamayotgan I va II guruh nogironlari (16 yoshdan 60 yoshgacha bo'lgan 
erkaklar va 16 yoshdan 55 yoshgacha bo‘lgan ayollar) hamda imtiyozli shartlar 
asosida pensiya olayotgan, ishlamaydigan pensionerlar.
Axborot olish manbai:
E(i
6
-
60
)> ^
16
-
55
) 
yuzssidan
— aholining jins va yosh tarkibi bo'yicha statistika 
ma’lumotlan;
Nog yuzasidan — Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligining 
mehnat yoshidagi nogironlar soni hamda imtiyozli shartlar asosida pensiya 
olayotgan pensionerlar to‘g‘risidagi ma’lumotlari;
IO T yuzasidan — korxonalaming 16 yoshga to‘lmagan ishlayotgan o'smirlar 
va pensionerlar haqidagi statistika hisobotlari.
Iqtisodiy faol aholi soni. 
Ushbu ko‘rsatkich quyidagi formula bo'yicha 
aniqlanadi:
IF - I B +11
59

---

Bunda: IF - aholining iqtisodiy faol qismi; IB — ish bilan bandlar; II -
ishga joylashishga muhtoj shaxslar.
Ish bilan bandlar soni. Hisobot davrida ish bilan bandlar soni quyidagi 
formula bo'yicha hisoblab chiqariladi:
IB=Ir +Idx +Inr
Bunda: Ir — iqtisodiyotning rasmiy sektorida (korxonalar, tashkilotlar, 
muassasalarda) ish bilan band bo‘lganlar.
Idx — dehqon xo‘jaliklarida ish bilan band bo‘lganlar.
Inr — iqtisodiyotning norasmiy sektorida ish bilan band bo‘lganlar.
Axborot olish manbai:
Ir yuzasidan — korxonalar va tashkilotlarning mehnat bo‘yicha statistika 
hisobotlari, soliq organlarining ma’lumotlari;
Idx yuzasidan — statistika organlarining hisob-kitoblari va ishchi kuchini 
tekshirib chiqish ma’lumotlari;
Inr yuzasidan - ishchi kuchini tekshirib chiqish ma’lumotlari.
Mehnat resurslarining prognoz balansi hisobot balansi ko‘rsatkichlarini, 
mehnat resurslarining o‘sishi, iqtisodiy faoliyat tarmoqlari va turlari bo‘yicha 
taqsimlanishi istiqbollarini, ishga joylashtirilishi kerak bo‘lgan aholi sonini, 
shuningdek, mamlakat va mintaqalarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish, fan- 
texnika taraqqiyoti yutuqlarini joriy etish prognozini hisobga olgan holda tuziladi.
Ishga joylashtirilishi kerak bo‘ladigan mehnat yoshidagi aholining ko‘payishini 
aniqlash vaqtida ishchi kuchini tekshirib chiqish natijalari bo‘yicha olingan 
ma lumotlardan foydalaniladi. Buning uchun mehnat yoshidagi aholining 
taxmin qilinayotgan ko‘payishiga ishlashni istamaydigan yoki ishga kirishish 
imkoniga ega bo‘lmagan shaxslar soni, shuningdek, norasmiy sektorda band 
bo‘lgan shaxslar soni miqdorida tuzatish kiritiladi (kamaytiriladi).
Mehnat resurslari balansining bashorati istiqbolli hisob-kitob ma’lumotlari 
asosida mehnat resurslari hisobot balansini tuzish uchun nazarda tutilgan 
tadbirlarga muvofiq ishlab chiqiladi.