Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

ish
mehnatning 
mahsuli, degan xulosaga kelamiz. 
Shu bois uning son va sifat 
ko'rsatkichlarini tahlil qilish mumkin. Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi fani 
boshqa bir qator fanlar bilan uzviy bog‘langan.
Iqtisodiy sotsiologiya
bilimlarning yosh tarmoqlaridan bin hisoblanadi. 
Uning mavzui — bozor konyukturasi sharoitida makro va mikro darajasidagi 
katta ijtimoiy yo‘nalishlar, extiyojlar, m anfaatlar va xulq-atvorini
11

---

o ‘rganishdir. Boshqaruv apparatini, malakasiz mehnat xodimlarini, 
muhandislar, shifokorlar va shu kabilami qanday qilib qisqartirish va ishga 
joylashtirish mumkin? U yoki bu ijtimoiy guruhlarda, yakka tartibdagi va 
jamoa mehnatni sohalaridagi, davlat, xususiy va kooperativ ishlab chiqarish 
sohalaridagi mehnatga haq to ‘lash (moddiy va m a’naviy rag'batlanish) 
qanday o'zgarmoqda?
Iqtisodiy sotsiologiya mana shu va boshqa savollarga javob beradi.
Mehnat sotsiologiyasi ishlovchi inson organizimining funksional holati 
qonuniyatlarini tadqiq qiluvchi 
mehnat fizologiyasi
fani bilan mustahkam 
bog‘liqdir. Bu har ikkala yo‘nalish mehnatning bir hilligiga xos bo‘lgan 
salbiy oqibatlami bartaraf etish yo‘llarini ishlab chiqadi.
Sotsiologlar xodim larning m ehnat adabtatsiyasini(ko‘nikishini) 
boshqarar ekanlar, fiziologlarning mehnat ko‘nikmalari,mahorati mehnat 
bilimlarini shakllantirish qonuniyatlari to ‘g‘risidagi, xodimlarda kasbiy 
jihatdan muhim sifatlarini ishlab chiqish, charchashni kamaytirish va butun 
ish vaqti mobaynida yuqori darajadagi mehnatini saqlab qolish to‘g‘risidagi 
tafsiyalardan foydalanadilar.
Mehnat huquqi fani mehnat munosabatlarining yuridik tomonini belgilab 
beradi va mehnat sohasidagi hulq atvomi nazorat qilish orqali amalga oshiradi. 
M a’muriy nazorat, ta’sir ko‘rsatish chora tadbirlari (rag'batlantirish va 
jazolash) yuridik xujjatlarida mustahkamlangan mehnatning huquqiy 
normalariga asoslanadi,ular mehnatdagi o'zaro xarakatlarning asosiy 
tomonlarini tartibga soiadi.
Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi bilan 
mehnatni tashkil etish
fanlari 
o‘rtasida bevosita bog'liqlik mavjud. Mehnatni tashkil etish bo'yicha 
tadbirlaming samaradorligi hisobga olinsagina ular to‘liq bo‘ladi, buning 
uchun sotsiologlar mehnatdan qoniqish hosil qilish singari ko‘rsatkichdan 
keng foydalanadilar.
Bundan tashqari, mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi kursi personalni 
boshqarish, mehnat bozori iqtisodiyoti, mehnat ko'rsatkichlari tahlili, 
inson resurslari iqtisodiyoti va shu kabi fanlar bilan o‘zaro aloqadordir.