Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

A)

B)

8-rasm. Tirma tishlarining o’rnatish sxemasi (A) va
ularning ko’ndalang kesimlariga qarab turlanishi (B):
t-vintlar qadami; s-izlar qadami; a-kvadrat; b-romb; v-yulduzcha; g-ellips; d-doira;

Ma’lumki, tishi yergaachuqurlikka botirilgan tirma V yo’nalishda sudralsa (10A-rasm), tuproq cho’qqisi =40…50^0bo’lgan uchburchak shaklida (11-rasm) yumshatiladi. Uning balandligi aga teng, yumshatish kengligi (asosi) v esa tishning yo’g’onligidan bir necha marta keng bo’ladi.

O’zaro S masofadagi yonma–yon izlar orasida uchburchak PNM shaklidagi yumshatilmagan do’ngchaqoladi.Ushbu yumshatilmagan do’ngcha maydonining umumiy ishlov berilgan maydonga nisbati tirma ishining sifat ko’rsatgichini belgilaydi.
Tirma ishining sifat ko’rsatkichini eng maqbul miqdori quyidagi holatda bo’lishi talab etiladi. Agrotexnik talabalarga ko’ra yumshatilmagan do’ngchaning balandligi h tirmaning ishlov berish chuqurligi a ga nisbatan quyidagicha aniqlannadi, ya’ni h≤0,5a.

9 – rasm. Tish ta’sirida tuproqning deformatsiyalanishi
Berilgan variantlardagi chuqurlik a va hamma variant uchun bir xil kattalikka ega bo’lgan S oraliqdagi uchburchaklarni chizib, do’ngcha balandligi h va F_NPM maydoni topiladi.
So’ngra hg’a va F_NPMg’F_ABCD nisbatlarining o’zgarish qonuniyatlarini aniqlash uchun va grafiklari chizilib, tegishli xulosalar yoziladi.
Ishning bajarish tatibi:
1. Talabalar guruhlarga bo’linib, ularga ishni alohida variantlar (3-jadval) bo’yicha bajarish topshiriladi.
2. Laboratoriya ishi tishli tirmaning oldida o’tkaziladi. Uning quyidagi ko’rsatgichlari: tirmarusumi _______, tirma tishining uzunligi _________mm, vint qadami _______mm; izlar qadami________mm o’lchab yozib olinadi.
3.Topshiriqda berilgan tirma tishlarining va ishlov berish o’lchamlariga asosan talaba tomonidan qabul qilingan masshtabga asosan tuproqning deformatsiyalash sxemasi (11-rasm) chiziladi.
4. Har bir variant uchun deformatsiyalash sxemasidan yumshatilmagan do’ngchaning balandligi h o’lchab olinadi.
5. Qo’shni izlar orasida yumshatilmagan do’ngcha bo’lgan NPM uchburchagining(10 – rasm) hamda ikki tish yumshatishi lozim bo’lgan ABCD to’rtburchagining maydonlari F_NPM va F_ABCD laraniqlanadi.
6. Tuproqqa ishlov berish sifat ko’rsatkichi 𝛈= (G’_AVSD - F_NPM)g’F_ABCD topiladi.
7. Olingan ma’lumotlar 4-jadvalga kiritiladi va ularga asosanh = va grafiklari chizilib, tegishli xulosalar yoziladi.
3-jadval