Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

1). Avtomatlashtirishga ketgan ulgurji harajatlarvi qoplash muddati:
T=(Ka-Kn)g’(En-Ea), bu erda Ka va Kn - atomatlashtirilgan va avtomatlashtirilmagan ishlab chiqarishga sarflangan ulgurji harajatlar. Yen va Yea,-avtomatlashtirilgan va avtomatlashtirilmagan ishlab chiqarishdagi ekspluatatsion harajatlar.
2). Ishlab chiqarishning rentabelligi ishlab chiqarishning davomadi darajasini bildiradi R=(S1-S2)g’Sx%, bu erda S - mahsulotning ulgurji bahosi, mahsulotning tannarxn.
3). Kul mehnatn sarfini kamaytirish foiz hisobida aniqlanadi. AZ=(ZmM. - Zi.a,jg’3t n. xl% bu erda, Zt.p. pa Zt.a. avtomatlashtirilmagan va avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish mahsulot birligiga mehnat sarflari.
Elektr energiyasini ko’rinadigan nurlanishi energiyasiga o’zgartirish prinsipi bo’yicha xozirgi elektr bilan yoritish manbalari issiqlik guruxidagi va gaz-zaryad guruxdagi manbalarga bulinadi. Birinchi guruxga chuglanish lampalari, ikkinchi guruxga esa past bosimli simob dampalar (metall-galogen va natriyli lampalar).
CHuglanish lampasi ichiga chuglanish tolasi urnatilgan ballondan va tsokoldan iborat. Elektr toki volьfram toladan utganida uni 2500:2700 haroratgacha qizdirib, yoruglik nurlanishi xosil buladi. CHulganma lampalar harorat ta’siri ostida nur sochish asosida XUrilgan yoruglik manbalaridir.
CHulganuvchan in monospiralь, bir spiralь va uch spiralli buladi. Ular turli xu.vvatga va kuchlanishlarga muljallab chihariladi. Argon, azot, ularning aralashmalari, kripton, ksenon inert gazlar lampa ichiga tuldiriladi. 60 Vt gacha lampalar vakuumli (NV) buladi, 60 Vt dan kattalari- gaz tuldirilgan (NG) xilib chihariladi. Asosiy parametrlari: tarmovdap iste’mol xilinayotgan nominal kuchlanishi va quvvati, yoruglik oximi; yoruglik berishi va xizmat muddati. Urtacha muddati 1000 soat.
Yoruglik FIKi juda kichik (7-10%), ya’ni berilgan elektr energiyasining oz xismi issixlik isroflariga va kurinmas nurlanishlarga aylanadi. V^ishlox xujalik ishlab chiharishida chuglanish lampalari kurinadigan nurlanish manbai va infraxizil nurlar manbai sifatida xullaniladi. 220V kuchlanish bilan yoritish uchun: NV (15 : 25Vt li), NB (400-100 Vt li) gazli bispiral, NBK (40-100Vt li) kriptin gazli bispiral, NG (150 : 1500 Vt li) gazli monospiral. Lampa kolbasining ichki yuzasidan oynasimon xaytargich bor: ZN - normal yoritish, ZS - xuritish lampasi. Yod tsiqlli; KI - (yodlangan) va KG - galogenli lampalar ishlatiladi. Lyumenistsent lampa uzun shshia nay, ichki sirti lyuminofor bilan xoplangan
Ikkala uchi germetik berkitilgan va tublariga shisha oyotschalar urnatilgan. Bu oyokchalarda tola tarzidagi oksidlangan volьfram elektrodlar bor. Nayning ikkala uchida ulashchitirlar bilan jixozlangan tsokollar bor.
Nayga 30-50 mg simob tomchisi va 3 ml simon ustuni (400G1a) bosimi argon kiritilgan. Elektr yoy razryad paydo bulganda simob bugida ulьtrabinafsha nurlanish xosil buladi, lyuminofor bu nurlanish ta’sirida shu’lalanadi (lyuminestsentlanadi). Lyuminestsent lampani ulash sxemamining asosiy elementlari nay, drosselь, starter, ikkita kondensator (S_g va S₂). Lampani yotsish jarayonini kurib chikysh sxemadagi asosiy elementlarning vazifasini ani^lashga imkon beradi. Starter ikki muxim vazifani bajaradi: 1) lampaning elektrodlarini katta tok bilan k,izdirish va shu bilan yondirishni osonlashtirish uchun zanjirni xisxa tu gashtiradi;
2) lampaning elektrodlar qizigach, elektrik zanjirni uzadi va elektrodlar urtasidagi gazli oralikni teshib uta oladigan katta kuchlanishli impulьs xosil qiladi.
Drossell vazifasi: 1) tok щshmatini cheklaydi. 2) kuchlanish impulьsini xosil qiladi; 3) yeyo razryadning yonishini stabillaydi. Kondensatorlar xuvvat koeffitsientini orttirish va radio xalatsitlarini yuxotishga muljallangan. Lyumenistsent lampalari ulash sxemalar starterli yoki startersiz buladi. Starterli sxemalarida maxsus ishga tushirish-rostlash apparatlari (PRA) chihariladi, ular 1UBI, 1UBE, 1UBK (induktivli, sigimli, komiensatsiyalangan balast bir lampa uchun) va 2UBI, 2UBE, 2UBK (ikki lampa uchun). Startersiz PRA lar ABI, ABE, ABK bilan belgilanadi.
Lyumenistsent lampalar tarkayogan yoruglik otsimining rangiga karab kunduzgi yoruglik lampalari (LD), ox yoruglik (LB), sovux-ox yoruglik (LXB), ilix-ox yoruglik (LGB), ranglarni tugri ilgash uchun (LDTS) va B, lampalar buladi. Past bosimli lyumenistsent lampalar: 27V kuchlanishida 15, 20Vt, 220V - 30, 40, 80, 125Vt nominal xuvvat bilan tayyorlanadi. Ishlash muddati 5000 soat. Lyuminestsent lampani afzalligi va kamchiliklari. Yuxori bosimli yoy-simobli (DRL) lampalar ikki va turt elyokgrodli ishlab chihariladi, ular 80 dan - 1000 VT gacha chihariladi. DRL lampalari asosida dexxonchilikda ishlatiladigan LOR, DRLF, OT lampalar, yaratilgan. Ularning kvartsli gorelkasida nodir yer elementlarining yodidlari bor, ular usimliklarda yuz beradigan nurlanish spektrlarini beradi, ya’ni ortixcha fit kaytarishga ega.
Xonalar va ish yuzalarini elektr bilan yoritishni hisoblash uchun yoritish turi va yoritish tizimini, yoritkichlarning tiplari,
ularning joylashtirilishini tanlash, yoruglik manbai tsuvvatini tanlash uchun solishtirma quvvat, yoruglik okimidan foydalanish koeffitsienta yoki nutstaviy usullardan foydalaniladi.