Toshkent davlat agrar unversiteti termiz filiali

11.1- rasm. KST-1,4 kartoshka kovlagichning tuzilishi va ish jarayoni:
1-tayanch g’ildiragi; 2-vintli mexanizm; 3-tebranuvchi lemex; 4- tezkor elevator; 5- ellipssimon silkitgichlar; 6-asosiy elevator; 7-yurish g’ildiragi; 8-zinasimon elevator; 9-qaytargich;
Lemex 3 tuganakli qatlamni kovlaydi, poyalarni ajratadi, tuproqni tebranuvchi-silkituvchi ishchi qismlar bilan elaydi. Elagichlar 4, 6, 8 va silkitgichlar 5 orqali tuganaklar elanib dala yuzasiga tashlab ketiladi.
Tebranuvchi lemex qirqib oligan qatlamni aralashtiradi va tezkor elevator 4 ga, u esa o’z navbatida asosiy 6 va zinali 8 elevatorlarga uzatadi. Elevatorlarning harakat tezligi va tebranishi turlicha bo’lganligi sababli tuproqli qatlamni silkitilishi, tebranishi, cho’zilishi, siqilishi hisobiga uni maydalaydi, tuproqning mayda zarrachalarini elaydi va tuganaklarni dala yuzasiga qator qilib to’shab ketadi.
Elevatorning tezligi agregat tezligi Vm dan 20...30% ga ko’proq bo’lganligi sababli, yaxlit tuproq qatlami bo’laklarga ajraladi, ularni keyinchalik tuganaklardan ajratish yengillashadi. Tugunaklarga aralashgan tuproq ketma –ket o’rnatilgan bir nechta chiviqli elevatorlarda elanib yerga to’qiladi. Tugunaklar esa oxirgi elevatordan yer yuzasiga tashlanadi. Ularni ishchilar qo’lda terib olishadi.
Kartoshka yetishtiriladigan mintaqalarning tuproq-iqlim sharoiti, dalaning o’lchami va shakli va boshqa omillarni hisobga olgan holda turli kombaynlardan ham foydalaniladi.
Kartoshka yig’gich kombaynlarikartoshkali qatorlarni kovlaydi, tuganaklarni tuproq va chiqindilardan ajratadi, kesaklarni maydalaydi, tuganaklarni poyasidan, begona o’t qoldiqlari, toshlardan va kesaklardan ajratadi, tuganaklarni bunkerga yig’adi yoki transport vositasiga yuklaydi.
Kombaynlar bir-to’rt qatorli, tirkama, yarim tirkami va o’ziyurar turlarga bo’lingan bo’lib, yarim tirkama turi ko’p tarqalgan.
Kartoshkalarni yig’ishtirib olishda rotorli (KTN-1A), elevatorli (KST-1,4 va KTN-2V) va o’ziyurar KSK-4-1 kartoshka kovlagichlar hamda KKU-2A va KPK-3 kombaynlaridan foydalaniladi.