Toshkent davlat agrar untversiteti

16.5. “Mehnat muhofazasi to‘g‘risida”gi qonunni 
buzganligi uchun javobgarlik
0 ‘zbekiston  Respublikasi  qonunlarida  rahbarlar  va  ma’muriy 
texnik xodimlaming aybi bilan mehnat muhofazasiga doir qonunlar 
buzilganda  ularga  turli  xil  javobgarliklar  belgilan  (intizomiy, 
ma’m uriy  va  jinoiy).
Bunday vaktda baxtsiz hodisaning og‘ir-engillik darajasiga qarab 
javobgarlikning  biror  turi qo‘llaniladi.
In tizo m iy  javobgarlik  qishloq  x.o‘jaligi  korxonalarining 
xodimlariga ichki mehnat tartibi qoidalarida ko‘rsatilgan tartiblarini 
bajarmaganliklari uchun ma’muriyat oldida javob berish ma’suliyatini 
yuklaydi.
X odim larga  mehnat  intizomini  buzganlik  uchun  ish  bilan 
ta’minlovchi quyidagi intizom jazo choralarini qo‘llash ko‘rsatilgan 
(mehnat  kodeksi  181-modda  ):
l.Xayfsan.
2 .0 ‘rtacha  oylik  ish  haqining  yigirma  foizdan  ortiq  boklmagan 
miqdorda jarima.
Ishchi  mehnat  tartibi  qoidalarida  xodimga  o^tacha  oylik  ish 
haqining  qirq foizdan ortiq bo‘lmagan miqdorda jarima solish hollari 
ham nazarda tutilishi mumkin. Xodimning ish haqidan jarima ushlab 
qolish  Mehnat kodeksining  164-moddasiga  rioya  qilgan  holda  ish 
bilan  ta’minlovchi  tomonidan amalga oshiriladi.
208

---

3.Mehnat  shartnomasini  b ek o r  qilish  (100-modda  ikiinchi 
qismining  3  va 4 -bandlari).
Ushbu  moddada  nazarda  tutilmagan  intizomiy jazo  choralarini 
qo‘llash  taqiqlanadi.
Ma muriyjcivobgarlik -  mol-mulkka yoki pulga oid jazo (jarima 
va  musodara).  Ma’muriy jazo  m ehnat  muhofazasini  nazorat  qilib 
turuvchi  mansabdor  shaxslar  tom onidan  beriladi.  Ma’muriy 
javobgarlik xodimlariga mehnat muhofazasi qoidalari va me’yorlarini 
buzganliklari  uchun  jarima  tariqasida  beriladi.  Jazo  berishda 
professional  me’yorga  qat’iy  rioya  qilish  lozim.
Jinoiyjavobgarlik -  ozodlikdan mahrum qilish yoki lavozimidan 
bo^hatish,  mehnat  muhofazasiga  doir  qoidalar  buzilishi  natijasida 
odamlar  bilan  baxtsiz  hodisalar  ro ‘y  bersa  yoki  boshqa  og‘ir 
oqibatlarga sabab boMsa, qoidani buzgan shaxslar jinoiv javobgarlikka 
tortiladi.
Respublikaning  jinoyat  k o d e k s id a   m ehnatkashlarning 
salomatligini muhofaza qilish uchun javobgarlikni nazarda tutadigan 
ozodlikdan mahrum qilish yoki shu muddatga axloq tuzatish ishlariga 
jalb  qilish.  jarima  solish  yoxud  lavozimidan  bo‘shatish  tarzida 
jazolanishni  nazarda tutadi.  Bir necha kishiga tan jarohati yetishiga, 
sabab  bo'lgan qoida buzishlar uchun jinoiy javobgarlikning yanada 
qattiq  choralari  nazarda tutilgan.
Moddiy javobgarlik  bu -   ishchi  va  xizmatchilaming  aybi  bilan 
korxonaga  haqiqiy  zarar  yetkazilgan  taqdirda,  ular  shu  zararni 
toMashga  majburdirlar  (185-2 1 0-m oddalar).  Zararni  qoplash 
ma’muriyatning  buyrug‘i  bilan  xodimdan  yozma  rozilik  olingani 
holda  ish  haqi  ushlab  qolish  yo'li  bilan  amalga  oshiriladi.  Yozma 
rozilik bo‘lmagan yoki xodim rozi lik bermagan taqdirda ish haqidan 
ushlab  qolinmaydi  va  zararni  qoplash  masalasi  ma’muriyatning 
arizasiga  ko4ra  hokimiyat xalq sudi  tomonidan  hal  qilinadi.