Toshkent davlat agrar untversiteti

Tovush
Darajasi
DB
63
1 2 5
25 0
500
1000
2 0 0 0 4 0 0 0
8000
1
i
Aqliy mehnat uchun 
xonalar, 
konstruktorlik 
byurolari  tibbiy 
punktlar va nazariy 
laboratoriyalar
71
6 1
54
49
4 5
4 2
4 0
38
50
2
Boshqarmn xonalan 
(ish xonalari)
79
7 0
63
58
55
52
50
49
60
'3
j
Í
iVniq y ig ‘ish 
uchastkalari  va 
xonalari,  mashina 
yozish  byurosi, 
telefonda
so'zlashadigan xona 
va  boshqalar
83
7 4
68
63
6 0
57
55
1
54
65
j 4
Shovqin  manbalari 
boMgan
laboratoriyalar, 
shovqin chiqarib 
ishlaydigan 
hisoblash 
mashinalari, 
kuzatish  va  uzoqdan 
turib boshqarish 
kabinalari  va  shunga 
o‘xshash  xonalar
94
8 7
82
78
75
73
61
70
j
Í
80
: 5
khlflh chiqarish 
xonalaridagi,  ishlab 
chiqarish 
korxonalari 
hududlaridagi, 
traktorlardagi,  yuk 
avtomobillaridagi 
ish  o ‘rinlari
9 9
9 2
8 3
8 0
7 »
76   j  74
85
69

---

Tovushning xususiyatiga va uning ta’sir qilish muddatiga qarab, 
ruxsat  etilgan  tovush bosimining  darajalariga tuzatishlar kiritiladi 
(8.2-jadval).
8.2-jadval
Ruxsat  etilgan  darajalarni  topishda  tovush  bosimlari  oktavalik 
darajasining  m e’yorlariga  kiritiladigan  tuzatishlar
Smena mobaynida shovqin 
ta’sir qilish vaqti, soat
Shovqinning xususiyati
Keng chiziqli
baland-past 
yoki impulsli
4 va undan ortiq
0
-5
1,50
Q6
Ql
0,75
Q12
Q7
0,50
Q18
Q13
0,25
024
019
Ishlab chiqarishda shovqinni pasaytirishda uning faqat sababini 
kelib  chiqish manbasida  bartaraf qilish  va  uni  tarqalish  darajasini 
kamaytirish mumkin. Ishlab chiqarish shovqinlari bilan kurashishning 
eng samarali choralari bu nosoz texnologik uskunalami o‘z vaqtida 
yangilash yoki takomillashtirish, shovqin yutadigan va himoyalovchi 
moslamalardan foydalanishdir. Uskunalaming shovqin ko‘rsatkichlari 
GOST  12.1.-003-76 da talab qilinganiga javob berishi zarur. Ishlab 
chiqarishda shovqin spektrlarini va uning darajasini solishtirish hamda 
baholash  sanitariya  qoidalariga  rioya  qilgan  holda  ish joylarida 
(xonalarda)  poldan  1,5  m  balandlikda  o‘lchanadi.  Shovqinni 
oMchashda  har xil  asboblardan  foydalanish  mumkin.  Ko‘pincha 
shovqinni o‘lchashda shovqin oichagich va chastotali analizator bilan 
chegaralanib qolinadi. Jami tovush bosimining darajasini oichashda 
Sh-63  va  Sh-ZM  shovqin  o‘lchagichlari  ishlatiladi.  Shovqinni 
chastota spektri bo‘yicha baholashda, chastotali analizatorlar ASh- 
2M;  OF-6 va AS-3  ishlatiladi.
Shovqinga qarshikurash tadbirlari. Ish joylarida shovqinning 
past-balandligi,  ruxsat  etilgan  darajadan  ortiq  bo‘Isa,  tezda  ishlab 
chiqarishda shovqinga  qarshi kurashish tadbirlarini o‘tkazish zarur. 
Bu  tadbirlar  o‘z  ichiga  tibbiy,  texnikaviy,  sanitariya-texnikaviy 
uslublari va shovqinga qarshi kurash vositalarini qamrab oladi. Tibbiy 
profilaktika  dastlabki va  vaqt-vaqti  bilan ko‘rikni  o‘tkazish,  unda 
ishchilaming sog‘lig‘ini  chuqur tekshirish va  ishchilardan ma’lum
70

---