Тошкент давлат аграр университети

5.4 Хандон писта плантацияларида кўчатларни
парваришлаш агротехникаси

Хандон пистага парвариш ишлари қуйидагилардан иборатдир: тупроққа ишлов бериш, ўсимликларни озиқлантириш, уларга парвариш ишларини бериш. Тупроққа ишлов бериш асосан ундаги намликни максимал миқдорда сақлаб қолишдан иборатдир. Бунинг учун тупроқ кузда 27-30 см чуқурликкача ҳайдалади, майдончалар эса баҳорда 10-15 см юмшатилади (апрел, май ойларида). Бир вақтнинг ўзида ўсимликлар танаси атрофидаги тупроққа ҳам ишлов берилади, бунда бегона ўсимликлар йўқ қилинади.

Ўсимлик ривожланишини яхшилаш мақсадида улар азотли, фосфорли ва органик ўғитлар билан озиқлантирилади. Бу тадқиқот уруғлар экилгандан кейин иккинчи йили бошланади ва ҳар уч йилда қайтарилади.
Ўғитларни оптимал миқдори қуйидагичадир: 5 ёшгача бўлган экинларга азот ва фосфор 200 кг, калий 50 кг (таъсир қилувчи моддаси бўйича). Мева бериш палласига кирган экинларга: азот 250 кг, фосфор 300 кг гача, калий 75 кг гача (бир гектар майдонга; таъсир қилувчи модда ҳисобида) берилади.
8-10 ёшли экинларда минерал ўғитлар қатордаги ўсимликлар орасига, ундан катта ёшдаги экинларда қатор оралиғини бутун эни бўйича, терассанинг юз қисми ва майдончаларга бир текисда солинади. Ўғитларни кузда тупроқни юмшатишдан олдин берилиши мақсадга мувофиқдир.
3-5 ёшдаги ўсимликларда парвариш ишларини олиб бориш мақсадида танасидаги ён шохчалар кесиб ташланади. Ихота ролини бажарувчи экинларда штамблар шаклланади ва ён шохлари кесиб ташланади. (0,5-0,7 м баландликкача), 4,5 асосий новдалар қолдирилади, яъни хандон пистага яхши ёруғлик шароити яратилиши лозим.
Юқорида кўрсатилган қойидаларга риоя қилинганда, экинзорлар яхши ўсадилар, ривожланадилар ва Ўзбекистоннинг тоғ минтақаларда ўрмон мелиоратив вазифани бажарадилар.
VΙ БОБ ХАНДОН ПИСТА ПЛАНТАЦИЯЛАРИНИ СЕЛЕКЦИОН АСОСДА БАРПО ЭТИШНИНГ ИҚТИСОДИЙ САМАРАДОРЛИГИ

Хандон писта плантацияларини яратиш катта сармоя ҳамда меҳнат талаб қилади. Бу хандон пистанинг ўзига хослиги билан боғлиқ. Бошқа оддий боғларга қараганда хандон писта плантациялари учун жуда кўп агро-техник тадбирлар зарур. Бироқ кейинги йилларда агро-техник тадбир, шунингдек, у билан боғлиқ харажатлар аста – секин камайиб боради.

Хандон писта экилгандан кейин 7-8 йилга келиб (пайванд қилингандан кейин 3-4 йил ўтгач) ҳосил бера бошлайди. Ҳосил йил сайин ортиб боради, 11-йилда ҳосилдорлик даражасига етади, экилгандан кейин 17-18-йил ўтгач, тўлиқ хўжалик ҳосили кўтарилади. Фермерлар 8-10 йилдан кейин реал даромад ола бошлайдилар. Шунинг учун хандон писта плантациясини яратиш узоқ муддатли сармоя киритиш бўлиб, даромад йил сайин ортиб боради.
Хандон писта плантацияларини барпо этиш бўйича тадбирлар қуйидагилардан иборат:

1. 
   Плантация ҳудудини ўраш;
   
2. 
   Тупроқни тайёрлаш – ерни чизель – культиватор (тупроқни юмшатиш) билан ҳайдаш ва ишлов бериш;
   
3. 
   Хандон писта уруғи ва кўчатларини экиш;
   
4. 
   Наъматак экиш;
   
5. 
   Суғориш;
   
6. 
   Минерал ўғитлар солиш;
   
7. 
   Плантацияга қараш;
   
8. 
   Искана пайванд, куртак пайванд (барпо этишнинг 3-йили).
   

Қуйида келтирилган жадвалда 1 гектар хандон писта плантациясини барпо этиш учун агротехник тадбирларга кетадиган харажатлар ҳамда умумий суммадаги харажатлар улуши пул миқдорида келтирилган. Умуман олганда, 1 гектар хандон писта плантациясини барпо қилишга 2 699 439,2 сўм маблағ сарфланган. Энг катта харажат ҳудудни ўрашга (51,8%) ҳамда плантацияга қараш учун доимий ишчиларни ёллашга (16,6%) кетди (6.1-жадвал). Агротехник тадбирлар бўйича тўлиқроқ маълумот ҳамда унга сарф-харажатлар кейинги секцияларда келтирилган.