Тошкент давлат аграр университети

Таъмирбоплик кўрсаткичларига:
ўртача тиклаш вақти, техник 
хизмат кўрсатиш ва таъмирлашларнинг ўртача нархи ва бошқалар киради. 
Капитал таъмирланган машиналарнинг
ишончлилиги янгиларидан 
анча фарқ қилиши мумкин. Баъзан таъмирдан чиққан агрегат, узел ѐки 
тикланган деталнинг ишончлилиги янгиларидан анча баланд бўлиши ҳам 
мумкин. Уларни янги тиклаш усулларини яратиш ҳисобига амалга 
оширишимиз мумкин. 
Машиналар ишончлилиги ўрганиш, тадқиқат қилиш, янгидан тиклаш 
ѐки йиғиш, чиниқтириш ва синаш усулларини ишлаб чиқаришга кенг жорий 
қилишда катта резервларга эгамиз.
Машина узел ѐки деталнинг яроқлилиги яъни қисман уларнинг ишлаш 
қобилияти ва таъмирбоплилиги каби хизмат кўрсатиш хусусиятининг 
умумлашган характеристикасидан иборат.
Машиналар яроқлилигини аниқлаш усули проф. А.И.Селиванов 
томонидан тавсия этилган. Бу усилга асосан, машинанинг яроқлигини 
аниқлаш учун, шартли равишда машинани конструктив ва ноконструктив 
элементларга ажратган ҳолда, узеллар ва агрегатнинг яроқлиликлари 
графиклари қўрилади.
Конструктив элементлар
– уларнинг материалидан, ўлчамларидан ва 
шаклларидан қатъий назар барча алоҳида таѐрланган деталлардир: буларга 
рамаларни, валларни ва бошқаларни, яъни алоҳида жисмонан ажратиб 
олиниши мумкин бўлган объектлар киради.
Ноконструктив элементлар
– машинанинг ишлаши вақтида барча 
конструктив элементларнинг керакли даражида актив боғланишлигини ѐки 
нормал функцияланишлигини таъминловчи омиллардир: бўларга йиғиш, 
растлаш, бўяш, машинани мойлаш ва бошқалар тегишлидир.
Машина яроқлилиги
, ѐки унинг умумлашган характеристикаси 
қуйидаги йиғинди кўринишида ифодаланиши мумкин: 
5
1
1
i
Z
i
j
i
M
G
E
,
(2) 
бу ерда
i
– конструктив элементнинг тартиб рақами;
i
→ 1 дан 5 гача ўзгаради; 
j → 1 дан 
Z
гача ўзгаради;
- конструктив элемент яроқлилиги;
G
- ноконструктив элемент яроқлилиги. 

---

104 
Машиналар 
таркибидаги 
конструктив 
элементларнинг 
тенг 
мустаҳкамлик кўрсаткичи – энг муҳим характеристикадан биридир.