221
хонингланади, шундан кейин тегишли диаметрдаги поршенлар билан
ўлчамлар гуруҳи бўйича комплектланади.
Кескични ўрнатиш ўлчами қуйидаги формула бўйича аниқланади:
,
2
К
Дг
Дц
Р
(1)
бу ерда Р-микрометрнинг очилиш ўлчами, мм;
Дц-цилиндр диаметри, мм;
Дг-кечкичли каллакнинг диаметри, мм;
К=0,05-0,07 мм - этилтириш (хонинглаш) учун қолдириладиган
қўйим.
Дастгоҳ шпинделининг айланиш частотаси:
,
*
60000
Дц
n
(2)
бу ерда -қабул қилинган кесиш тезлиги, м/сек.
Йўниб кенгайтириладиган цилиндрларнинг конуслиги ва аваллиги,
цилиндрнинг бутун узунлиги бўйлаб кўпи балан 0,03 мм, сиртнинг ғадир-
будурлигининг камида 6-синф бўлишига йўл қўйилади.
Гилзаларни пресслаб
киргизишдан олдин совитиш, блокни эса қиздириш
тавсия этилади. Бунда гилзани мой билан мойлаш тавсия этилмайди.
Блокдаги уялар ейилганда ѐки уларнинг ўқдорлиги 0,03 мм дан ортиқ
(трактор двигателларида) ѐки 0,02 мм катталикда бузилганда (автомобил
двигателларида) блоклар тикланади. Блокда вкладишлар ўрнатиладиган
тешикларнинг ейилган юзаларини уларга эпоксид смолалар асосида
тайѐрланган таркиблар суркаш йўли билан ҳам тиклаш мумкин. Тўлдиргич
сифатида иссиқликни яхши ўтказадиган кукунлар (пўлат, алюминий
кукунлари) ишлатилади. Таркиб қотганидан кейин уялар нормал ўлчамли
қилиб ѐниб кенгайтирилади. Сув ғилофи ва картердаги ѐриқлар уларнинг
қаерда жойлашишига қараб С
в
-0,8 симидан ясалган электродлар билан ѐки
ЦЧ-4 электродлари билан штифтлар ўрнатиб юмшатувчи валиклар усулини
қўллаб ѐхуд диаметри 4 мм бўлган 034-1
биметалл электродлар билан
электрик пайвандлаб бекитилади. Тикланган блоклар дастгоҳларда
герметикликка синаб кўрилади. Блоклар 0,4-0,5 МПа босим остида гидравлик
синаб кўрилганида 3 мин давомида чоклар терламаслиги керак.
Автомобил двигателларида блоклар турткич ўтадиган тешик ейилганида,
тешик 0,07 мм дан ортиқ ейилганида катта ўлчамли развертка билан
кенгайтирилади ва катта ўлчамли турткич қўйилади.
Двигател тирсакли валларини тиклаш ва подшипникларни алмаштириш
зарурияти туғилганида бўйинлар аваллигининг катталашиб кетганлигига
қараб аниқланади. Таъмирлашдан олдин тирсакли вал қисмларга ажратилади
ва мосламдан фойдаланиб, ОМ-3600 ювиш машинасида ювилади.
Энг аввал валнинг бўйинларида дарзларнинг бор-йўқлиги магнитавий-
дефектоскопда ѐки магнитавий қалам билан текширилади. Сўнгра валнинг
222
салқиши аниқланади. Салқишлик маховикни маҳкамлаш фланецининг
торцавий тепиши бўйича аниқланади. Бу тепишнинг кўпи билан 0,05 мм
бўлишига йўл қўйилади. Тепиш катта бўлганида маҳаллий пухталаш йўли
билан махсус тўғриланади.
Тирсакли валларни таъмирлашда бажариладиган асосий операция ўзак ва
шатун бўйинларини таъмирлаш ўлчамларига жилвирлашдан иборат. Трактор
ва автомобил двигателлари тирсакли валларининг ўзак ва шатун бўйинлари
учун двигател маркасига қараб турли (тўрт ва ундан ортиқ) миқдордаги
таъмирлаш ўлчамлари 0,25 мм чегара билан белгиланган.
Тирсакли ва
бўйинлари флюс остида эритиб қоплаш ва хромлаш усулида ҳам тикланиши
мумкин.
Тирсакли валлар таъмирланган ѐки тикланганидан кейин БМ-у4 махсус
машинада динамик мувозанатланиши керак.
А-01 двигателининг тирсакли валлари учун дисбаланснинг 40 ГСМ, юк
автомобиллари учун 70-120 ГСМ, енгил автомобиллар учун 10-50 ГСМ
бўлишига йўл қўйилади.
Подшипникларда, шунингдек, антифрикцион қатламнинг уваланиши,
ажралиш текисликларида эзилишлар пайдо бўлиши ва шатун ҳамда блок
тўташмаларида эзилишлар пайдо бўлиши ва шатун ҳамда блок
тўташмаларининг ички юзалари ейилиб уларнинг бўшашиб кетиши каби
нуқсонлар ҳам кузатилади. Бундай нуқсонлар бўлганида подшипник чиқитга
чиқарилади.
Двигател поршен бармоғи жилвирлаш дастгоҳида марказларсиз ѐки
конусли оправка ѐрдамида нормал ўлчамли қилиб (катталашган таъмирлаш
ўлчамида) жилвирланади. Агар бармоқ кенгайтирилганидан кейин нормал
узунликдан 2 мм га қисқарса, у чиқитга чиқарилади. Бармоқларнинг 56-62
НRC атрофида нормал қаттиқлигини ҳосил қилиш учун улар 790-810
0
С гача
мойда тобланади ва 200-220
0
С да бўшатилади. Қаттиқлиги паст бўлганида
бармоқлар цементланади. Сўнгра нормал ўлчамгача ва ғадир-будурликни 8-
синфдан паст қилмасдан жилолаш учун 0,005 мм қўйим қолдириб
жилвирланади.. Жилолашда бармоқ нормал ўлчамга, сиртининг ғадир-
будурлиги эса 9-синфга етказилиши керак. Бармоқ сиртида ўйилган жойлар,
қора доғлар, қилдек ѐриқлар ва бошқа шикастланишлар бўлмаслиги керак.
Поршен бармоқлари пўлатлаш ва хромлаш йўли билан ҳам тикланади.
Маъруза сўнгида двигател таркибидаги шатун-поршен гуруҳи ҳамда газ
тақсимлаш механизми деталларини тиклаш усуллари кўргазмали қуроллар
ѐрдамида кенг ѐритилади. Мавзуни ўтиш вақтида уларда қўлланиладиган
ускуналар ва жиҳозлар лаборатория машғулотларини бажариш жараѐнида
тўлдирилди.
Do'stlaringiz bilan baham: