Тошкент давлат аграр университети

Ишлаб чиқаришни техникавий тайѐрлашни мақсади ва вазифалари 
қуйидагилардан иборат: 
Қишлоқ хўжалик машиналарини (трактор, автомобил ва б.) таъмирлаш 
корхонасидаги технологик жараѐнларнинг бетўхтов равишда ишлашини 
таъминлаш; 
Янги ва истиқболли техника, технологияларни ўзлаштириш даврини 
(вақтини) қисқартириш; меҳнатни илмий ташкиллаштириш (МИТ), янги 
технологик ускуналарни, корхонани тўлиқ қувватда ишлашини таъминлаш. 
Ишлаб чиқариш қувватидан самарасиз фойдаланилганда – яъни 1000 
двигател ўрнига атиги 800 двигателгина таъмирланаѐтган бўлса, демак сиз 
корхонада бош мутахассис сифатида ишни бўш ташкил қилаѐтганлигингиздан 
далолат беради. 
Ишлаб чиқаришни техникавий тайѐрлаш ўз ичига қуйидагиларни олади: 
конструкторлик тайѐрлаш; 
технологик тайѐрлаш; 
ташкилий-иқтисодий (йиллик иш дастурини бажариш учун) тайѐрлаш. 
Келинг, бундаги ҳар бир муаммога алоҳида-алоҳида тўхталиб ўтайлик. 
1. Ишлаб чиқаришни конструкторлик тайѐрлаш – бу конструктив 
ҳужжатларни ишлаб чиқиш (йиғиш, ажратиш, ейилган деталларни тиклаш, 
таъмирлаш ва бошқа жараѐнларини регламентлашга қаратилган). 
2. Технологик тайѐрлаш – қисмларга ажратиш, йиғиш, тиклаш, назорат 
қилиш, машиналарни синаш, лойиҳалаштириш учун техникавий топшириқларни 
ишлаб чиқиш (шу жумладан, таъмирлаш-техникавий ускуналарни, мослама ва 

---

321 
оснасткаларни ишлаб чиқиш тадбирлари ҳам бу ишларга киради), бу ишлар билан 
бош муҳандис ва хўжалик раҳбарлари шуғулланади. 
3. Корхонани ташкилий-иқтисодий тайѐрлаш (ТИТ) ишлаб чиқариш 
жараѐнларини асосий параметрларини аниқлаш, ишлаб чиқаришни бошқариш, 
МИТ қилиш, самарали техникавий-иқтисодий кўрсаткичларини (ТИК) ишлаб 
чиқиш. 
Демак, корхонани ТИТ тадбирлари машина деталларини тиклаш таннархини 
камайтириш, қоплаш муддатини, рентабеллигини ва бошқа иқтисодий 
кўрсаткичларини (корхонани) аниқлаш ишларини ўз ичига олади.
4.Ишлаб чиқаришни (корхонани) техникавий тайѐрлаш икки турга
бўлинади: 
- заводдан ташқаридаги – технологик ҳужжатларни тайѐрлаш, лойиҳалаш 
институтида; 
- завод ичкарисидаги – юқори самарали техник ечимларни шу завод ўзида 
технологияни жорий қилиш. 
Завод ташқарисидаги ишлаб чиқаришни тайѐрлаш юқорида айтиб ўтилган 
ишлаб чиқариш тайѐрлашдан ташқари ИТИ натижаларини кенг қўллаш, янги 
техникавий ҳужжатларни ишлаб чиқиш (таъмирлаш чизмаларини, типовий-
технология аниқлаш-тўплаш, оснасткалар ясаш, таъмирланган машиналарни 
синаш ва бошқа масалаларни ечиш). 
Таъмирлаш ҳужжатларига таъмирлаш учун чизма комплектлари, эҳтиѐт 
қисмларини, таъмирлаш материалларининг сарфи, КР учун техник шартлар, КР 
учун махсус қўлланмалар ва бошқа ҳужжатлар киради. 
Масалан, бизлар муҳандислармиз, шпиндел ролигини ечиш бизнинг 
вазифамизга кирмайди, бу ишни слесарлар бажаради. Биз ишчиларни бундай 
ишларни қандай бажариш кераклигини лўнда қилиб тушунтириб бера олишимиз 
керак. 1 та барабанда 12 та шпиндел бор; улардан маълум ишланмада 2, 3 ва 4 
шпиндел алмаштирилиши мумкин. Эҳтиѐт қисмлардан фойдаланиш чегараланган, 
улардан тежаб фойдаланиш сабабларини тушунтириб боришимиз керак. 
Демак, 1 йилда 34 та шпиндел эҳтиѐт қисм сифатида берилади ва бу 1 та 
пахта териш машинаси учун меъѐр ҳисобланади. Бундай меъѐрлар 
лойиҳалаштириш институтларида ишлаб чиқилади. Бу кўрсатма техникавий 
ҳужжатларда қайд қилинади, буларга асосан иш кўришимиз лозимлигини 
ташвиқот қилиш бизнинг вазифаларимизга киради. Бундан кейин эса меҳнатга ҳақ 
тўлашни техникавий меъѐрлаштириш, ташкил қилиш ва тўлашдир.