Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Sabzavot ekinlari maysasining morfologik xususiyatlari. 
 
Urug‘ murtagida o‘simlikka xos bo‘lgan barcha asosiy organlar – ildizcha, 
poyacha, uchki kurtak va ikkita yoki bitta (bir pallalilarda) urug‘palla bo‘ladi. Yosh 
o‘simtalarda ham, shuningdek, birlamchi ildiz, ostki poya, urug‘palla, uchki kurtak 
bo‘ladi, ulardan birinchi va navbatdagi barglar o‘sib chiqadi. 
Sabzavot o‘simliklari ayrim turlarining ostki poyasi, urug‘pallalari va birinchi 
barglari rangi, kattaligi, yuzasi va tuklanganligi bilan farq qiladi. Sabzavot ekinlari 
maysalarining yaqqol ifodalangan belgilaridan biri urug‘pallalarining va ular uchining 
shakli hamda ba’zan turlarida urug‘palla bandining va birinchi bargining uzunligi 
xarekterli hisoblanadi. 

---

254 
Ostki poya, urug‘pallalar va birinchi bargning
k a t t a l i g i
urug‘ning yirik-
maydaligiga, shuningdek, urug‘ni ekish chuqurligiga, zsimliklar qalinligiga, 
temperatura sharoitiga, tuproqning namligi va boshqa faktorlarga ham bog‘liq. 
Ko‘pchilik holda yirik urug‘li o‘simliklar urug‘pallasi ancha yirik bo‘lishi bilan farq 
qiladi. Ostki poyaning uzunligi yorug‘likka ham ancha bog‘liq. Yorug‘lik yearli 
bo‘lmasa, maysalar bo‘yiga o‘sib keadi. 
Ostki poyaning, urug‘pallaning old va orqa yuzasining 
r a n g i
har xil bo‘ladi. 
Masalan, karamsimonlar oilasidan qizil bosh karamning urug‘palla va birinchi 
chinbargi qizil-yashil, karamning boshqa turlariniki yashil, turpniki sariq-yashil 
bo‘ladi. Sho‘radoshlar oilasidan osh lavlagining birinchi chinbargi to‘q qizil antotsian 
tomirli bo‘lib, shu oilaga kiruvchi ismaloqning birinchi chinbargi yashil tusdadir.
B i r i n ch i b a r g
yumaloq, ovalsimon, yumaloq-ovalsimon, cho‘ziq-
ovalsimon, cho‘ziq-uzaygan, tuxumsimon, yuraksimon, lansetsimon, uch yoki besh 
burchakli va boshqacha shakllarda bo‘ladi. 
Urug‘pallalarning uchi o‘tkir (tomatdoshlar, sho‘radoshlar va selderiy-doshlarda), 
uchburchak (rediskada), ovalsimon (qovoqdoshlarda), kertikli (karamsimonlarda) 
ko‘rinishda bo‘ladi. Ularning qirrasi (cheti) tekis, yirik va mayda arrasmon, tishli-
kertikli, yoysimon kertikli bo‘ladi. Ba’zi bir o‘simliklarda birinchi bargning asosi 
kuchli (turpda) va kuchsiz qirqilgan (rediskada), pallalangan va bo‘lakchalangan 
(gulkaram, seldereydoshlar, pomidorda). Seldereydoshlarda va kolrabi karami birinchi 
barglarining bandi uzun bo‘ladi. 
Urug‘pallalar va birinchi barglar yuzasi qalin yoki siyrak tukli, tuklari uzun yoki 
kalta bo‘ladi. Karamlar, qalampir, osh lavlagi va boshqa ba’zi o‘simliklarniki tuksiz. 
Bryukvaniki, karamning barcha tuklariniki, ismaloq, osh lavlagi, artishokniki mum 
g‘ubor bilan qoplangan bo‘ladi. 
4- jadval