Toshkent davlat agrar universiteti s. M. Aminov, S. I. Muxamadiyev, S. Sh. Rasulov axborot kommunikatsion

Axborot kommunikatsion texnologiyalar.S.Aminov 
107 
14.4-rasm. Klient bilan muloqotni sozlash 
Muloqot oynaning Общие bo‘limida sozlashga oid umumiy ma’lumotlar 
joylashgan. Dasturni ishga tushirgan zahoti serverga avtomatik ulanishni boshqarish 
mumkin. Klient bilan aloqa yakunlangandan so‘ng dasturda 
14.5-rasm. Umumiy talablarni sozlashishni to‘xtatishni boshqarish mumkin.
Har bir yuborilgan ma’lumotlarga muddatini qo‘yib borish. Ish davomida 
muammolar paydo bo‘lsa, oynani o‘zida yordam tugmachasidan foydalanish 
mumkin. 
Oynaning Каталоги bo‘limida kelgan ma’lumotlar, chiqqan ma’lumotlarni 
saqlash, buferda saqlash va jo‘natilgan ma’lumotlar ko‘payib ketmasligi uchun ularni 
o‘chirib tashlash amallari bajariladi.

---

108 
14.6-rasm. Kataloglar bilan ishlash 
Oynaning Сжатие bo‘limida ma’lumotlar fayllar siqish amali bajariladi. 
WinZIP va WinRAR dasturlari kabi arxivlanadi(140-rasm). 
14.7-rasm. Ma’lumotlarni siqish Ya’ni arxivlash 
Rasmda qabul qilingan ma’lumotlar fayllari joylashgan papkani ochish 
amali bajariladi. 
Klaviatura orqali Alt+F bilan bajariladi. 
Rasmda qabul qilingan ma’lumotlar fayllari joylashgan papka ikki qismdan 
iborat: Kelgan fayllar, Chiqqan fayllar. Kerakli faylga o‘tish uchun faylni qaysi 
qismga oidligini bilish kerak.

---

Axborot kommunikatsion texnologiyalar.S.Aminov 
109 
14.8–rasmda 
keltirilgan 
tugmacha 
yordamida 
xabarlar 
to‘g‘risida 
ma’lumotlar olish mumkin. Aniqrog‘i 
kelgan xabarlar tarixi, Ya’ni qachon 
kelgan qaerdan va h.k. Klaviatura 
orqali Alt+M bilan bajariladi. 
14.8–rasm. Xabarlar to‘g‘risida ma’lumotlar olish 
quyidagi muloqot oyna paydo bo‘ladi. Сообщения oynasida xabarlar ro‘yhati 
joylashadi. Просмотреть orqali xabar tarixini ko‘rish mumkin (142,143- rasmlar). 
14.9-rasm.GERMES serverini interfeysi 
14.10-rasm. GERMES serverini interfeysi 
Alt+U klavishlar orqali oynaga o‘tib GERMES serverga ulangan barcha 
foydalanuvchi klientlarni ko‘rish, amallar bajarish, o‘chirish va parametrlarga 
o‘zgartirishlar kiritish mumkin. Аккаунты oynasi foydalanuvchilar ro‘yhatini 
ko‘rsatib turadi. 

---

110 
14.11-rasm. Serverda boshqarish oynasi 
GERMES dasturini qo‘llanish usullari haqida Yuqorida tanishib o‘tdik. Ularni 
qo‘llanish sohalaridagi bir nechta variantlarini ko‘rib chiqamiz. 
VariantII: Klient-Bank sistemasiga Internet orqali integratsiya qilingan holati. Bunda 
klient bank bilan fayllar almaShuvida qo‘llanilmoqda. (14.12-rasm). 
14.12-rasm. GERMES orqali Klient-Bank sistemasida ishlash 
strukturasi 
Bank bilan kelishilgan holda o‘zaro muloqot tarmoqlari IP adreslar 
belgilangandan so‘ng Klient-Bank sistemasida Соединение с банком бо‘limi 
tanlanib fayllar almaShuvini o‘rnatish mumkin(146-rasm). 

---