Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

O'lkaning  turli 
joylarida  "Sho'roi  lslomiya"ning  quyi  sho'balari  tuzilib, 
ular 
aholi 
orasida 
qizg'in  faoliyat  yuritdilar. 
Shuningdek. 
"Sho'roi  Isiomiya" 
ta'sirida 
joylarda 
turli 
nomda tashkilotlar tuzildi. 
foshkentda "Turon", 
"Ittihodi 
taraqqiy", 
Andijonda "Ozod xalq", 
"Hurriyat",  "Ma‟rifat",  Samarqandda  "Mirvaj-ul 
Islom", 
"Klub  Isiomiya",  Kattaqo'rg'onda 
“Ravnaqul  Islom”,  "Guliston"  va  boshqalar 
shular 
jumlasidandir.  M.  Behbudiyning  "Xaq 
olinur,  berilmas",  Munavvar  Qorining  "Hurriyat  berilmas,  olinur" 
shiorlari 
ulaming 
chinakam kurash 
bayrog'iga 
aylangan 
edi.
 
Turkiston istiqloli 
uchun kurashga bel 
bog’lagan 
va 
"Sho'roi Isiomiya" ta'sirida 
faoliyat 
yuritgan 
jadidlarning  bir  qismi 
"Qadimchilar" 
nomi 
bilan 
atalardi. 
1917-  yil 
lyuniga 
kelib 
"Qadimchilar" "Sho'roi isiomiya" tarafdorlari biian uzil-kesil 
aloqani
 

---

uzib, "Sho'roi Ulamo” tashkilotini tuzdiiar (uning rahbarlari: Sherali 
Lapin, 
Abdumalik  hoji 
Nabiyev va boshqalar),
 
Bo‟linishning  asosiy  sabablari  Turkistonning  milliy  mustaqilligiga  erishish  yo'lidagi 
ikki  xil  qarama-qarshi  taktik  kurash  masalasi  edi,  Konservativ,  mutaassib  qarashlar  nuqtayi 
nazaridan  yondashgan  "Qadimchiiar"  o'lka  mustaqilligini  hukmron  mustamlakachilarga 
qarshi faqat g‟azovot. ya'ni qurolii kurash yo‟li bilan qo'lga kiritishni yoqlardilar. 
Jadidlaming ilg'or namoyandalari • esa Rossiyada yuzaga kelgan qulay inqilobiy ' shart -
sharoyitlardan  foydalanib,  yurt  mustaqilligini  siyosiy  vositalar  orqali,  behuda  qon 
to‟kmasdan,  bosqichma-bosqich  qo'lga  kiritishni  istardilar  Ulaming  demokratik  Rossiya 
Federatsiyasi tarkibida Turkiston muxtoriyati tuzish talabi ham shu maqsadni ko‟zda tutardi.
 
O‟lkaning  miliiy  kuchlari  o‟rtasida  yuz  bergan  bu  ajratish  va  g‟oyavsy  ixtiioflar. 
shubhasiz,  ulaming  harakat  bhiigiga  jiddiy  putur  etkazardi.  Ayniqsa  "Sho‟roi  Olamo"ning 
nashri  -  "Ai-l/oh"  jurnali  sahifalarida  millatning  ilg'or  kuchlariga.  vatanparvar  milliy 
ziyolilarga nisbatan adovat urug‟ini yovishga alohida urg'u berildi. Bu esa asiida shovinistik 
kuchlar tegirmoniga suv quyish edi. Negaki, bundan o'lkada faoliyat yuritayotgan yot -begona 
siyosiy kuchlar o‟z maqsadlan yo'lida foydalandi lar, 
Turkistonda  demokratik  harakatlaming  o‟sib  borishida,  turli  ijtimoiy  qatlam  lar  va 
tabaqalarni  istiqlol  uchun  kurash  bayrog‟t  ostida  birlashtirishda  1917 -yilda  bo‟iib  o'tgan 
Umumturkiston  musul-monlari  qurultoylari  va  ular  ishlab  chiqqan  dasturiy  hujjatlar, 
tashkiliy tadbirlarning roli katta bo'ldi.
 
Turkision  o‟lika  musulmonlar  sho‟rosi.  "Sho‟roi  Isiomiya"  tashkiloti  tashabbusi  bilan 
1917 yil 16 aprelda Umumturkiston musulimonlarining I qumltoyi c haqirildi. Qurultoy ancha 
vakolatli  anjuman  bo'lib,  unda  Turkistonning  ko‟plab  atoqii  kishilari  qatnashadilar.  War 
orasida M. Cho‟qayev, N4. Abdurash