Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

suiste'mollari xalq gardaniga og'ir yuk bo’iib lushardi. 
XIX  asr  30--  yillarida  amir  qo'shinida  19  mingga  yaqin  yollangan  askarlar  bo'lib, 
ular  turli  shahar  va  isstehkomlarda  harbiy  xizmatni o'taganlar.  Qo'shin askarlari, asosan, 
o'q-yoy, nayza, qiiich. xanjar, oybolta kabilar bilan qurollangan. Manbalar amir qo'shinida 
piitali miltiqlar va kichik to'plar ham bo'iganligidan guvohlik beradi.
 
Amir  qo’shinining  jangovariik  darajast  past  edi.  Askarlar  harbiy  mashqlarga 
nisbatan  ko'proq  mehnat  bilan  band  bo'lardi.  Sipohlikka  15  yoshdan  70  yoshgacha 
erkaklar olinardi, qo'shin safida keksayib qolganlar anchagina bo'lardi. Amirlikning yiilik 
daromadi  2  mln.  300  ming  so'm  bo'lgani  holda.  uning  I  mln.  300  ming  so'rni  qo'shinni 
saqlashga  sarflanardi.  Oziq-ovqat  yeiishmasligidan  sipohlar  qochardi,  kiyimi  yupun  edi. 
XIX  asr  O'rtalarida  askarlar  soni.  piitali  miltiq  va  to'plar  ham  anchagina  ko'paygan. 
Qo'shinda yuz boshi, ming boshi singari harbiy lavozimlar bo'lib, umumiy qo'mondonlikni 
lashkarboshi  boshqargan,  fAmirlikning  qo'shini  muntazam  bo'lmay,  zaruriyat  bo'lganda 
to'planardi, ularni to'plash qiyin kechardi. Bu amirlikning zaif tomonlaridan biri edi.
 
Xiva xonligi. Manbalarda ko'rsatilishicha, XIX asr birinchi yarmida Xiva xonligining 
hududi  19  ming  kvadrat  milni  tashkil  etgan.  Xonlik  janubda  Eron  bilan,  sharqda  Buxo ro 
amirligi,  g'arbda  Kaspiy  dengizi,  shimolda  qozoq  juzlari  bilan  chegaradosh  edi.  Suvsiz, 
cheksiz  Qoraqum,  Qizilqum  sahrolari  Xiva  xonligini  hududiy  jihatdan  boshqa 
mamlakatlardan  ajratib  qo'ygan  edi.  Quyi  Amudaryo  bo'yi  Xiva  xonligining  markaziy 
qismini  tashkil  etardi.  Amudaryo  sohillarida  joylashgan  Xiva,  Urganch,  Qiyot,  Ko'hna 
Urganch,  Xazorasp,  Qo'ng'irot,  Xo'jayli,  Kurdar  (hozirgi  Chimboy)  shaharlari  xonlikning 
yirik shahariari edi. O'rta Osiyoning eng boy savdo markazlaridan biri bo'lgan Xiva shahri 
xonlikning  poytaxti  hisobianardi.  Shahar  ikki  qismdan  —  Ichan  qai’a  (shahaming  ichki