Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

ming tonna 
sut mahsulotlari, 1167 tonna 
sir, 
10,9 ming tonna mo! yog‟i yetishtirilgan. 
Respublikada qandolat sanoati ham birmuncha o'sdi. 50 -yillarda Namangan va Buxoro 
shahariarida  konditer-makaron  fabrikalari,  1964-yiIda  Yangiyo'l  konditer  fabrikasi  ishga 
tushirildi.  Yigirmanchi  yillarda  qurilgan  Toshkent  "O'rtoq"  konditer  fabrikasi  1965-yilda 
tubdan  rekonstruksiya  qilindi.  1968-yilda  Yangiyo'l  drojji  (achitqi)  zavodi  qurildi,  1985 -
yilda  qandolat  sanoati  tarmog'iga  qarashli  60  ga  yaqin  zavod  va  sexiarda  165  ming  tonna 
qandolat mahsulotlari ishlab chiqarilgan.
 
Transport.  50-80  yillarda  temir  yo'l  transporti  ancha  rivojlandi.  50-yillarda  uzuniigi 
627  km  bo'lgan  Chorjo'v-Qo'ng'irot  temir  yo'li  qurildi  va  Quyi  Amudaryo  shahar  va  tuman 
lari  O'zbekistonning  boshqa  hududlari  hamda  ittifoq  markazi  bilan  •tem ir  yo'l  orqali 
bog'landi.  1962-yilda  qurilgan,  uzuniigi  280  km  bo'lgan  Navoiy-  Ujdtquduq  temir  yo‟li 
yangi topiigan konlarni sanoat markazi biian hog'ladi.
 
Mirzacho‟l,  Jizzax.  Qarshi  cho'llarida  yangi  yerlami  o'zlashtirish  bilan  bog'liq 
ravishda  1962-yilda  Jizzax-  Mehnat  (133  km),  1970-yilda  Samarqand-Qarshi  (144  km) 
temir  yo‟l  lari  qurildi  va  yangi  tashkil  etilgan  xo'jaliklar  Respublika  markazi  va  sanoat 
markazlari  bilan  qisqa  masofada  tutashtirildi.  1974 -yilda  Termiz-  Qo‟rg'ontepa  (218  km), 
!975-yi!da  Taxiatosh-Nukus  (13  km)  temir  yo'llari  qurilib  ishga  tushirildi  va 
Qoraqalpog'iston poytaxti respublikaning temir yo'l tarmog'i bilan bog'landi.
 
1972-yi!  Qo'ng'irot-Beynov  (408  km)  temir  yo'lining  qurilishi  natijasida  O'zbekiston 
va  boshqa  O'rta  Osiyo  respubiikalaridan  sobiq  SSSRning  Yevropa  qismi  va  Kavkazga 
ikkinchi temir yo'l ochildi. Respublika temir yo'llarining uzuniigi 1985 -yilda 3,5 ming kmni 
tashkil etdi.
 
Avtomobil  transporti  tez  sur'atiar  bilan  o'sdi.  50 -70  yillarda  respublikada  zamonaviy 
avtomobil  yo'llari  Katta  O'zbekiston  trakti  (T  oshkent -Term  iz)  ta'mirlandi,  Toshkent-
Olmaliq,  Toshkent-  Buxoro-N  ukus,  Mo'ynoq  -Zarafshon.  Samarqand-Chorjo'y,  Farg‟ona 
xalqa  yo‟li,  Toshkent  xalqa  yo'li  qurilib  foydalanishga  topshirildi.  To'rtko'l  shahridan 
Amudaryoning  so'l  sohili  bo'ylab  Nukus  shahri  orqali  Taxtako'pirga  olib  boruvchi 
Qoraqalpog'iston  trakti  qurildi,  Qizilqum  cho'lini  kesib  o'tuvchi  va  qorako'lchilik 
xo'jaliklarini  viloyat  va  respublika  markazlari  bilan  bog'lovchi  Buxoro -Gazli-Sazakino 
avtomagistrali.  Qamchiq  davoni  orqali  respublika  poytaxtini  qisqa  masofada  Farg'ona 
vodiysi bilan bog'lovchi Toshkent -Angren-Qo'qon avtomobil yo‟li qurildi.
 
Toshkentdan  barcha  viloyat  markazlariga  va  yirik  shaharlarga,  tuman  markaziaridan 
kolxoz  va  sovxozlarga,  posyolka  va  qishtoqlarga  qatnay-digan  avtomobil  marshrutlari 
tashkii etildi. Respublikada 
70
 dan ortiq avtobus va taksomotor parklari barpo etildi va ular 
o'z  davrining  texnika  vositalari  bilan  ta'miniandi.  Respublikaning  avtomobil  yo'llari 
uzuniigi  80,4  ming  km  ni,  shu  jumladan,  usti  qattiq  qoplama  bilan  qoplangan  yo'ilar  66,7 
ming  km  ni  tashkil  etdi.  1985-  yilda  avtomobil  transporti  I960 -  yilga  nisbatan  5,5  marta 
ko'p yuk tashidi yoki 1985- yilda 1,1 mlrd tonna xalq xo'jaligi yuklarini tashidi. Umumiy
 

---

foydalanishdagi  avtobuslarda  passajiriar  tashish  1985 -  yilda  2,5  mlrd  kishini  tashkil  etdi, 
bu 1960— yilga nisbatan 7 marta ortiq edi.
 
Havo transportining ahamiyati  ortib bordi.  Have  yo'llari  respublikaning 120 dan ortiq 
shahar  va  aholi  manzilgohlarini  bog'ladi.  Toshkent  shahri  havo  yollari  orqali  lttifoqning 
markaziy shaharlari, respublikalarning poytaxtlari, yirik sanoat markazlari bilan bog'landi,
 
Shahar  yo'lovchi transporti  ham kengaydi. 1947 -  yilda  Toshkentda temir  yo‟l  vokzali 
bilan eski shahar orasida uzuniigi 18 km bo'lgan birinchi trolleybus yo‟li qurilib, trolleybus 
qatnay  boshladi.  1946-47  yillarda  shaharlarda  taksi  mashinalari  orqali  passajiriar  tashish 
yo'Iga  qo'yildi.  Trolleybus  qatnovi  Samarqand  (1956),  Olmaliq  (1968),  F arg‟ona  (1970), 
Andijon (1971),  Namangan (3973)  shaharlarida ham  yo'Iga qo‟yildi.  Respublikaning 80 ta 
shahar va posyolkalarida avtobuslar qatnovi tashkil etildi.
 
Yo'lovchilarga xizmat ko'rsatishda Toshkent metropolitenining o‟rni katta.  
1972-  yilda  Toshkentda  metro  qurila  boshladi,  uning  12,1  km.Iik  birinchi  yo'nalishi  1977 -
yilda, ikkinchi yo'nalishi 80-yiilarda foydalanishga topshiriidi.
 
Aloqa  vositalari.  Respublikada  aioqa  vositalari  tarmog'i  kengaydi.  Urushdan  keying! 
yillarda  shahariararo  telefon,  telegraf  aloqalarining  keng  tarmoqlari  vujudga  keldi.  Kabel 
va  radioreie  liniyalari  qurildi.  1965-  yilda  Toshkent  Moskva  va  lttifoqning  boshqa 
shaharlari  bilan  koaksial  kabeii  orqali  bog‟landi.  1971-  yilda  Toshkentda  shahariararo 
kuchli  avtomatik  telefon  stansiyasi  ishga  tushirildi.  1972- 
yilda 
Samarqand,  Buxoro, 
Termiz, keyinroq Namangan. Qarshi, Farg'onada AMTS-IM tipidagi shahariararo avtomatik 
stansiyalar ishga tushirildi.  Natijada, shahar telefon tarmoqlarining 160 ming abonenti  o‟z 
telefonlaridan  kod  yordamida  shahariararo  avtomatik  telefon  aloqasi  bilan  bog‟lanish 
imkoniyatiga  ega  bo'ldi.  1985-yilda  shaharlardagi  telefon  stansiyalarining  abonent 
telefonlari  soni  953,9  mingtaga  yetdi.  Kolxoz  va  sovxozlar  telefonlashtirildi.  1985 -yilda 
respublikada 4166 pochta, telegraf va telefon aloqasi korxonalari ishladi.
 
Radio  eshittirish  tarmoqlari  kengaydi,  1956 -yil  5-noyabrda  O‟zbekistonda  birinchi 
marta  Toshkenl  televizion  markazi  ishlay  boshladi.  60 -yillarning  oxirlarigacha  Farg'ona 
vodiysi,  Samarqand  viloyati  ham  televizion  ko'rsatuvlar  bilan  ta'minlandi.  1977-yilda 
Samarqand  va  Andijonga  Toshkent  televideniyasining  ikki  programmasini  rangli  tasvirda 
uzatishga  erishildi. 1978-1979  yillarda  Toshkentda balandiigi 350  metrli televizion  minora 
qurildi. Urganch va Nukusda televizion markaz qurilib ishga tushirildi.
 
Xulosa  qilib  aytganda,  respublika  sanoati  bir  tomon  lama  rivojlantirildi,  boshqa 
mintaqalardagi  korxonaiar  uchun  xomashyo  bazasiga  aylantirildi.  Oltin,  mis,  qo'rg'oshin -
rux,  volfram,  molibden  kabi  nodir  metallar  xomashyo  sifatida  boshqa  mintaqalarga  olib 
ketilardi.  Paxta,  kanop  mahsulotlarining  mo'l-ko'lligi  yengil  sanoatni  ustun  darajada 
rivojlantirish  va  katta  daromad  olish  imkoniyatini  berardi,  ammo  bu  imkoniyatlar  nazar -
pisand  qilinmadi.  Respublika  aholisi  boy  tabiiy  resurslardan,  og'ir  mehnat  evaziga 
yetishtirilayotgan qimmatbaho paxta xomashyosidan bahramand bo'lolmadi.
 

---

Respublikada anchagina sanoat korxonalari qurilgan bo‟lsada, ular mustaqil  ravishda 
tayyor  mahsulot  ishlab  chiqara  olmas  edi,  Bu  korxonaiarda  tayyorlanadigan  mashinalar, 
asbob-uskunalar uchun  zarur bo'lgan butlovchi qismlar boshqa mintaqalardan keltirilar  edi, 
respublika korxonalari lttifoqning g'arbiy respublikalaridagi korxonalarga qaram edi.
 
70-  yillarga  kelib  chuqur  turg‟unlik  holatiga  mahkum  bo'lgan  O‟zbekiston 
iqtisodiyotining  tahlili  shundan  dalolat  beradiki,  bunda  sanoat  ishlab  chiqarishini 
rejalashtirishda  ilmiy  aniqlik.  real  yondashuv,  mantiqiy  izchillikning  yo‟qligi  asosiy 
sabablardan  biri  bo'lgan  I  igi  shubhasizdi r.  Mustabid  sovet  hokimiyati  belgilagan 
8,9,10,ПД2 
- 
besh 
yillik 
rejalarining 
norealligi, 
noizchilligi, 
yetarli 
ilmiy 
asoslanmagamligi,  konkret  hayot  amaliyoti  bilan  bog'lanmaganligi  oxir -oqibatda  ulaming 
oldindan  barbod  bo'lishiga  olib  keldi.  Buning  oqibatida,  xo‟jalik  tarmoqlarida  zo'riqish, 
uzilish  holatlari  yuz  berdi,  ishlab  chiqarish  quvvatlari  to‟la  ishga  solinma -di,  mehnat 
unumdorligi muttasil kamayib bordi, milliy daromad saimog‟i 3 -4 baravarga kamayib ketdi. 
80-  yillarga  kelib,  O‟zbekistonning  eksport  salohiyati  keskin  pasaydi.  Buning  natijasida 
respublikaning  eksport  balansida  sanoat  mansulotining  saimog‟i  atigi  11  foizni  tashkil 
etardi,  xolos.  Respublika  sanoat  ishlab  chiqarishidagi  bunday  turg‟unlik,  nomutanosiblik 
holatlarining  yuzaga  kelishi,  ishlab  chiqarish  quvvatlarining  qisqarib,  uning  salohiyat 
darajasining pasayib borishi oqibatida, O'zbekiston iqtisodiyotining umumiy holatiga, aholi 
ijtimoiy qattamlarining turmush darajasiga salbiy ta'sir etmasdan qolmadi.
 
Mavzu bo’yicha mustaqil isli topshiriqlari:
 
1.  O‟zbekistonda 1920-30 yillarda qanday ijtimoiy-siyosiy ishlar amalga oshirildi?
 
2.  Sanoatlashtirish siyosatiga munosabatingizni bildiring.
 
ADABIYOTLAR:
 
1. Каримов И.Л. Узбекистон XXI аср бусагасида...- Т., 1997
 
2.  Каримов И.А. Узбекистан буюк келажак сари - Т., 1998.
 
3. 
Каримов И.А. Узбекистон: миллий истиклол, иктисод, сиѐсат, мафкура 
- 
Т..1996 
4.  Ризаев Я. Шараф Рашидов. Штрихи к портрету. - Т. :Нур, 1992
 
5.  Махмудов М. Кулагой курбонлари . - Т.: Узбекистон. 1991
 
6.  Усмонов Ш. Катагон курбонлари -Т.: Узбекистон, 1992
 
7. Узбекистоннинг янги тарихи. 2 китоб. Узбекистон совет 
мустамлакачилиги даврида.- Т.:Шарк, 2000 
8.  Узбекистон гарихининг долзарб муаммодарига янги чизгилар.  - Т.,
 
1999
 
9.  Эрбутаева У. Ката гон йиллар курбонлари Гулистон, 1998
 
10. Узбекистон тарихи —Т.:Янги аср авлоди, 2003
 
11. O‟zbekiston tarixi. T.:Yangi asr avlodi, 2005.
 

---