Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

11.8-rasm. Manzarali sharq biotasining umumiy ko‘rinishi.
134

---

Agar kesilgandan so‘ng shox-shabbalariga suv purkalsa, 
barglari yanada yashnab ko‘m-ko‘k ko'rinadi. Sekin o‘sadi, 
biroz soyaga chidamli, issiqsevar. Markaziy Osiyo sharoitida, 
xususan, 0 ‘zbekistonda ham yaxshi o‘sishi bilan ajralib turadi. 
IJ noqulay sharoitlarga (sho‘rlangan tuproqlarga) ham chidamli, 
shahar sharoitida ham yaxshi o‘saveradi. Chang va gazga 
chidamli tur. Yerga tosh yotqizilgan ko‘chalarda ham yaxshi 
o'sadi.
Shox - shabbasini kesib unga har xil shakl berish mumkin.
Biotaning har xil shakldagi turlari mayjud:
shakldosh turi (F. Rosedolis compacta Homibr); -eng kichik 
/.angori (F. minima glauca hor)t; sarvsimon (F. cupressoides 
hort.); doim tillarang (F. Sempyerau escens Nichols).
Biotaning qurg‘oqchilikka, sovuqqa yuqori chidamliligi, 
tuproqqa talabchan emasligi va boshqa ijobiy ko‘rsatkichlaridan 
uni 0 ‘zbekistonning deyarli barcha viloyatlarida obodon- 
lashtirish va ko‘kalamzorlashtirishda bemalol ekish mumkin. 
Kuchli sho‘rlangan tuproqlarga ekish tavsiya qilinmaydi.
Tikanli qoraqarag‘ay (Picea pungens Engelm)
Balandligi vatanida 20-30m gacha boradigan, ba’zi ma’lu- 
motlarga ko‘ra, 40-45 m gacha yetadigan o‘ta manzarali nina 
bargli daraxt. Shox-shabbasi konussimon yoki piramidasimon, 
shoxlari tanasida gorizontal holda o‘sadi. Pishib yetilgan 
qubbalari cho‘ziq-silindrsimon. 0 ‘sib-rivojlanishi bo‘yicha 
oddiy qarag‘aydan qolishmaydi. Iqlim va tuproq sharoitlariga 
talabchan.
135

---

11.9-rasm. Terassada joylashgan qoraqarag‘ay.
Kuchli sovuqlarga chidamli. Qor qalin tushsa ham, chidaydi. 
Shahar sharoitida gaz va tutunlarga chidamli. Ortiqcha namlikka 
ega bo‘lgan podzol tuproqlarda, boy karbonatli qora tuproq, qu- 
ruq qumoq, toshloq maydonlarda ham o‘sishi mumkin. Katta 
yoshida ham uni ildiz tuprog‘i bilan ko‘chirib eksa bo‘ladi. 
Yosh davrida unga shakl berib kesish mumkin. 600 yilgacha 
yashaydi.