Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

Yapon saforasi (Sophora japonica L)
Barglari to'kiladigan, balandligi 15-25 m gacha ko‘tari- 
ladigan, tanasi to‘gri shaklli, novdalari yoyilib ketgan, oq 
akasnikiga nisbatan 
qalinroq, 
dumaloq, 
shox-shabbalari 
manzarali daraxt. Gulchalarining uzunligi 1-1.5 sm, sariq yoki
122

---

yashil-oqish rangda, xushbo‘y, keng supurgi shaklida yig‘ilgan, 
u/unligi 15-30 sm. Iyundan avgustgacha gullaydi. Mevalari 
tasbehsimon dukkakli, uzunligi 5-8 sm, yashil rangli, tez 
o‘suvchi daraxt, soya joylarga yetarli darajada chidamli, shahar 
sharoitida juda yaxshi o‘sadi. Gullash va mevaga 5-7 yoshidan 
boshlab 
o‘tadi. 
Qimmatli 
qog‘oz 
beradi. 
Gullari 
va 
dukkaklaridan qimmatbaho rutin moddasi olinadi. Vatani -
Y aponiya, Xitoy.
Ko‘kalamzor hududlarda to‘q yashil, qalin shox-shabbalari 
bilan juda ham chiroyli manzara namoyon etadi. Osilib turgan 
yashil, tasbehsimon dukkaklari chiroyiga chiroy qo‘shadi. Ular 
daraxtni qish faslida ham bezaydi.
Shu sababli uning shox-shabbalari uzoqdan bahorgi yashil 
libosni eslatadi. Ushbu manzarali yaproq bargli daraxt turidan 
bugungi kunda mamlakatimiz shaharlarining diqqatga sazovor 
joylarida, istirohat bog‘larida, yodgorliklar, xiyobonlar, avto- 
mobil yo'llari bo‘yida, o‘quv maskanlari, shifoxonalar va sport 
inshootlari atrofida o‘ta ko‘rkam kompozitsiyaga ega bo‘lgan 
yashil daraxtzorlar barpo qilingan va qilinmoqda.
Yozgi eman (Quyercusrobur L)
Balandligi 30-40 m gacha boradigan yirik daraxt. 
Tanasining po‘sti 40 yoshgacha silliq, sariq ko‘kimtir rangda; 
keyinroq kulrang, bo‘z, deyarli qora tusda bo£ladi. Barglari 
novdaning uch qismida to‘p-to‘p bo‘lib, navbatma-navbat joy­
lashgan, pasti qalin, cho‘zinchoq teskari tuxumsimon, uzunligi 
5-15 sm, oxirida o‘tmas cho‘zilgan parraksimon. Ushbu yirik 
manzarali daraxt may oyining ikkinchi yarmida barglrini yoyishi 
bilan bir vaqtda gullaydi, 40 yoshdan boshlab gullab meva bera 
boshlaydi. (kamdan-kam holda 20 yoshdan)
Toshkent shahrida ko‘kalamzorlashtirishda uning quyidagi 
shakllaridan foydalaniladi:
• 
Piramidasimon shakli - F. Fastigiata. Yuqoriga qarab 
tikka o‘sadigan novdali; ular tor ustunsimon shox-shabbani 
tashkil etadi.
123

---

• Shox-shabbalari pastga qarab o‘suvchi shakli - F. 
Fendula.
• Shox-shabbasining 
sharsimon 
shakli 
-
F. 
Umbraculifyera hort. - bir tekis sharsimon shox-shabbaga ega.
Ushbu manzarali daraxt Toshkent shahrining markaziy 
hududi bo‘lgan shimoliy vokzaldan boshlab, Amir Temur 
xiyoboni atrofigacha, “Boialar dunyosi” mavzesidan “Dedeman” 
mehmonxonasi yo‘nalishida, 0 ‘rdadan boshlab to Hadra 
maydonigacha va “Boialar dunyosi” yo‘nalishidan to Falsafa 
ilmgohi 
yo‘nalishigacha o‘zining manzarali 
ko‘rinishini 
namoyon etib turibdi.