Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

144

---

Go‘zal katalpa(Catalpa speciosa Wardnyer)
11.13-rasm. Katalpa daraxtining ko‘kalamzor hududdagi ko'rinishi.
Shimoliy Amerikaning Indiana, Arkanzas va Missuri 
shtatlaridan iborat vodiylarida va daryo bo'ylarida tabiiy holda 
uchraydigan, bo‘yi vatanida 30-35 metrga yetadigan, o‘ta 
manzarali, keng shox-shabbasi, nafis, chiroyli, tekis tanasi kul- 
rang po‘stloq bilan qoplangan, barglari uzun, yirik tuxumsimon, 
nozik ko‘rinishda, uch qismi o‘tkir, asosi biroz yuraksimon 
shaklda, tiniq, yashil rangli, silliq bo‘lib, uning barglari aprel- 
may oylarida bizning sharoitda yoyila boshlaydi. Oktabr oxiri -
noyabrda to‘kiladi.
145

---

11.14-rasm. Oppoq rangdagi katalpa gullari.
Gulchalari yirik bo‘lib, keng supurgilariga yig‘ilgan, uzun- 
ligi 15-30 sm, gultojining pastki bargchasi ikki sariq chiziqli va 
ko‘p sonli to‘q qizil jigarrang nuqtali. May oyida gullaydi. 
Mevalarining uzunligi 25-30 sm dan iborat bo‘lib, daraxtni 
bezab turadi va qishda ham o‘z joyida osilib turadi. Yorug‘sevar 
tur, nam tuproqlarda ham yaxshi o‘sadi.
11.15-rasm. Manzarali katalpa mevasining tuzilishi.
146

---

Gazlarga o‘rtacha chidamli daraxt. Ochiq maydonlarda yirik 
barglari kuchli shamollardan zararlanadi. Unumdor tuproqlarda 
yosh ko‘chatlari tez o‘sib, bir yilda bir metrgacha o‘sish ko‘r- 
Hutkichiga ega bo‘ladi. Nisbatan kuchsiz, qumloq tuproqlarda va 
quruq loyli tuproqlarda ham bemalol o‘sa oladi. Ildiz tizimi 
luproqning yuza qismida panjasimon ildiz otib tuproqni 
himoyalash qobiliyatiga ega. Ammo bunday sharoitlarda yirik 
duraxt bo‘lib yetisha olmaydi. 1 kg da 40-45 ming urug‘, 1000 
dona urug‘ining og‘irligi 20-24 gr dan iborat bo‘ladi. Mevasidan 
23-20 % urug‘ chiqadi. Ushbu daraxtning saqlangan urug‘i uch 
yilgacha ko‘karish xususiyatini yo‘qotmaydi. Daraxtdan tayyor- 
luugan urug‘ qog‘oz yoki mato qopda saqlanadi. Ushbu daraxt- 
nmg urug‘i erta ko‘klamda yaxshi, tobida qizigan yer maydoni- 
du oldin iliq suvga 2 kun ivitib qo‘yilib, so‘ng sepiladi. Uning 
ekilgan urug‘i tez unib chiqadi.
lirug‘i egatning har metriga 3-4 gr dan, 3-4 sm chuqurlikda 
ekib boriladi. Urug1 kuzda ekilganda marza ustini qipiq yoki so- 
inon kabilar bilan bekitib chiqiladi. 0 ‘simlik nihollari nozik 
bo'lganligidan tez-tez sug‘orib turiladi. Qalamchasidan ham 
ko‘paytirish mumkin. Tez o‘suvchi tur bo'lganligidan bir yoshli 
ko'chatidan 
ko‘chirib 
o‘tqazish 
mumkin. 
Manzarali 
ko'chatxonasi yer maydoni 3-5° qiyalikda, xoloz tuproqli yer 
innydonlarida tashkil etiladi. Ko‘kalamzorlashtirish sohasida 
UNhbii 
daraxt ko‘chatidan soliter (yakka tartibda), guruh holida 
inlirohat 
bog‘lari, 
xiyobonlar, 
yo‘laklar 
atrofida 
nafis 
ko’rinishdagi kompozitsiyalar barpo etishda foydalaniladi.
Soliter (yakka tartibda), guruh holida istirohat bog‘lari, 
xiyobonlar, 
yo‘laklar 
atrofida 
o'zgacha 
ko‘rinishdagi 
kompo/.itsiyalar hosil qilish mumkin.