Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich

114

---

10.8-rasm. Ko‘kalamzorlashtirishda lolaning har xil turlaridan
foydalanish.
10.9-rasm. Bir yillik va k o‘p yillik gul turlaridan to‘rtburchakli
klumbalar tuzish.

---

Ko‘p yillik gul o‘simliklarini yer maydonlarida qishlash 
sharoitiga qarab quyidagi guruhlarga bo‘lish mumkin:
1. Usti yopilmasdan ochiq yer maydonlarida qishlovchi gulli 
o‘simliklar: ko‘p yillik qo'qongul, akonit, veronika, chinnigul, 
delfinium, iberis, gulsapsar, lyupin, marvaridgul, lyutik, neza- 
budka, paporotniklar, pion, primula, binafsha, floks va boshqa­
lar.
2. 0 ‘rta mintaqada usti yopilgan holda qishlaydigan gul 
o‘simliklari: Genii va Regali liliyasi, gortenziya, ba’zi nargis 
turlari.
3. Ochiq yer maydonlarida qishlamaydigan gul o‘simliklari: 
georgina, shoyigul va boshqalar.
Ko‘p yillik gul o‘simliklaridan nafis ko‘rinishdagi badiiy 
gulli kompozitsiyalami yaratish uchun ulaming barcha manza­
rali va biologik xususiyatlarmi, har xil ko‘rsatkichlarini, qanday 
sharoitda va qanday o‘simlik bilan yonma-yon ekilishini 
oldindan bilish kerak.
Ko‘p yillik gul o‘simliklari balandlikka o‘sib rivojlanishi 
bo‘yicha quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
1.0‘ta baland bo‘yli gul o‘simliklari: balandligi 2m dan 
baland. Istirohat bog‘lariga ekish, guruhlar, gullovchi o‘sim- 
liklar va alohida ekinlar uchun tagrang tashkil etishda ishlatiladi 
(saxalin va yapon grechixasi, rudbekiya, korovyak va bosh- 
qalardan foydalaniladi).
2. Baland bo‘yli gul o‘simliklari: balandligi lm dan 2m 
gacha bo‘lgan ulkan gul o‘simliklari: shpomik, solidago, delfi­
nium, ko‘p yillik qo'qongul va boshqalar.
3. 0 ‘rtacha bo‘yli ko‘p yillik gul o‘simliklari: balandligi
0,5m dan lm gacha boradigan gul o‘simliklari: bo‘ronsimon 
floks, pion, gipsofilla, moychechak, akvilegiya va boshqalar.
4. Past bo‘yli ko‘p yillik gul o‘simliklari: balandligi 0,24m 
dan 0,5m gacha bo‘lganlari. Bularga bahorgi primula, lolaning 
ertangi navlari, nargis, giatinit, past bo‘yli gulsapsar, sedum va 
veronikalar mansub.
116

---

5. 
Mitti bo‘yli ko‘p yillik gul o‘simliklari: lOsm dan 25sm 
gucha boradigan gilamli va tog‘li kompozitsiyalar barpo etishda 
Ibydalaniladi.
Ko‘p yillik, manzarali o‘tsimon, gulli o ‘simliklar juda ko‘p 
bo‘lib, mamlakatimiz shahar va qishloqlarini ko‘kalamzorlashti- 
rishda muhim ahamiyatga egadir.
Ko‘p yillik, manzarali, gulli o‘simliklaming bir yillik o‘sim- 
liklardan afealligi shundaki, ular uzoq yashaydi va uzoq vaqt 
ochilib turadi, har xil tashqi ta’sirlarga chidamli bo‘ladi, ko‘p 
mchnat talab qilmaydi. Bir yillik o'simliklar parvarishi uchun har 
yil juda ko‘p vaqt va mehnat sarflashga to‘g‘ri keladi. Ko‘p yillik 
gul o‘simliklari yaxshi parvarish qilinsa, bir joyda bir necha yil 
ochilib turadi. Ular joyida asta-sekin o‘sadi, ko‘p vaqt ochilib tu­
radi.
Ko‘p yillik manzarali gul o‘simliklari tashrif buyuruvchilar 
ko‘p harakatlanadigan istirohat bog‘larida, shifoxonalar, dam 
olish oromgohlari va avtomobil yo‘llari atrofida har xil ko‘ri- 
nishdagi guzorlar, klumbalar va xiyobonlar barpo etishda keng 
Ibydalaniladi.
i
117

---

Ko‘kalamzorlashtirishda yuqorida keltirilgan gul turlaridan 
boshqa ko‘p yillik atirgul turlaridan ham foydalaniladi. Ular 
mayda bargli, yuzgul bargli, sariq, qizil bargli, gallik (fransuz), 
Damashq, ignasimon, poliant, gajaksimon, Sonya va boshqa 
turlarga bo‘linadi.