Toshkent axborot texnologiyalari universiteti nukus filiali kompyuter injiniringi fakulteti

Paketlar kommutatsiyasi asosan, kompyuter trafigini uzatishga mo`ljallangan bo`lib, ma`lumot almashuvini samarali ravishda tashkil etishga imkon beradi.

20
Paketlar kommutatsiyasida foydalanuvchilar aro uzatilaetgan xabarlar kichik qismlar- paketlarga bo`linadi. Ma`lumot uzatish tarmoqlarida paket asosiy uzatish birligi xisoblanadi. Katta xajmdagi xabarlar kichik paketlarga bo`linishi tarmoqda ma`lumot uzatish tezligini keskin oshishiga olib keladi. Xabarlar turli uzunlikga ega bo`lishi mumkin – bir necha baytdan o`nlab megabaytgacha; paketlar esa o`zgaruvchan uzunlikga ega bo`lishlari mumkin.

Xar bir paket kerakli tugunga etib borishi uchun adres axboroti belgilangan sarlavxa qismi bilan boshlanadi. Paket turli qismlardan iborat bo`lishi mumkin va quyidagilarni o`z tarkibiga olishi shart:

• 
  uzatuvchini (source) ifodalaydigan manba adresi;
  

• 
  uzatiletgan ma`lumotlar;
  

• 
  qabul qiluvchining (destination) adresi
  

• 
  tarmoq vositalariga ma`lumot uzatilishi lozim bo`lgan marshrut axboroti;
  

• 
  xabarni dastlabki ko`rinishda taqdim etish uchun axborot;
  

• 
  uzatish aniqligini ta`minlovchi xatoliklar tekshirish axboroti.
  

Bu qismlar uchta guruxga bo`linib, paketning sarlavxa, ma`lumot va treyler

qismlarini shakllaydi.
Sarlavxa qismi paket uzatilishi signali, manba adresi, makon adresi, uzatishni sinxronlash kabilarni o`z ichiga olgan.
Ma`lumot qismi xabar tarkibidagi uzatishga mo`ljallangan ma`lumolardan iborat. Tarmoq turiga nisbatan bu qism 0,5-4 Kb bo`lishi mumkin.
Treyler qismi ko`p xollarda xatoliklarni tekshirishga mo`ljallangan (misol uchun, Cyclic Redundancy Check tsiklik kod erdamida tekshiruv).
Paket shakllanishi OSI modelining qo`llanish pog`onasida boshlanadi. Uzatishga mo`ljallangan axborot yuqori (qo`llanish pog`onasi)dan quyi pog`onaga etkaziladi va xar bir pog`ona ma`lumot qismiga tegishli axborot qo`shadi (1.3- rasm)
Paketlar tarmoq orqali mustaqil axborot bloklar sifatida uzatiladi. Paketli kommutatsiya asosidagi tarmoqda kommutatorlar ichki bufer xotirasiga ega bo`lib, unda paketlar vaqtincha saqlaniladi. Kommutatorning chiqish porti band bo`lgan xolatda, paket biror vaqt navbat kutadi va keyingi kommutatorga uzatiladi (1.4 -

21
rasm). Paketlar uzatishni shunday yo`sinda tashkil etish trafik pulsatsiyasini bartaraf etishga va tarmoqning umumiy o`tkazish qobiliyatini oshirishga imkon beradi.

Paketlar kommutatsiyasida bir vaqtda uzatilaetgan ma`lmotlar xajmi nisbatan yuqori bo`ladi va uzatish tezligi oshadi.

				Jarayon A					Jarayon V
	ma`lumot							ma`lumot
						Protokollar	Interfeyslar

Tarmoqdan uzatish

1.3. Paketli uzatishni tashkil etish

22

Paketlar kommutatori

Paketlar navbati

1.4. Paketlar kommutatsiyasida trafik uzatilishini tashkil etish

Sarlavxalar uzatilishiga vaqt sarflanishi, xar bir keyingi paketni uzatishga zarur bo`lgan vaqt, paket buferizatsiyasi va kommutatsiyasiga sarflangan vaqt-tarmoqdan paketni umumiy uzatish vaqtiga ta`sir ko`rsatadi va to`sqinliklar manbai bo`ladi.
Paketli kommutatsiyaning afzalliklari:

• 
  pulsatsiyali trafikni uzatishda tarmoqni o`tkazish qobiliyatini oshirish imkoniyatini beradi;
  

• 
  foydalanuvchilar aro trafik xolatini inobatga olgan xolda, tarmoq sharoitiga nisbatan fizikaviy kanallarning o`tkazish qobiliyatini taqsimlash imkoniyati.
  

Paketli kommutatsiyaning kamchiliklari:

• 
  kommutatorlar buferlarida to`sqinliklar tarmoq xolatiga bog`liq
  

bo`lganligi sababli foydalanuvchilar aro uzatish tezligi noaniqligi;

• 
  ma`lumot paketlarining to`sqinligi o`zgaruvchanligi;
  

• 
  buferlarda navbatlar ortib ketganligi sababli ma`lumot (paketlar) yo`qolishi.
  

23
Bu kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida turli usullar qo`llaniladi (Quality of Service QoS kabi). Bunday usullar qo`llanilishi paketlar kommutatsiyasini xozirgi kundagi yuqori tezlikli tarmoqlar tashkil etishda eng samarali va istiqbolli deb tan olingan.