Toshkent axborot texnologiyalari universiteti "axborot xavfsizligi" fakulteti

Inersial sanoq sistemasi- Bir-biriga nisbatan tinch turgan yoki to’g’ri chiziqli tekis harakat qiladigan sanoq sistemalari inersial sanoq sistemalari deyiladi.(Nyutoning birirnchi qonuni.)

• 
  Nyutonning birinchi qonuni ta’riflari:
  

1. 
   Har qanday jism tinch holatini yoki to’g’ri chiziqli tekis harakatini bu jismga boshqa jismlar ta’sir qilmaguncha saqlaydi.
   
2. 
   Shunday sanoq sistemalari mavjudki, bunday sanoq sistemalarida jismga boshqa jism ta’sir qilib uning boshlang’ich vaziyatini o’zgartirmaguncha o’zning tinch holati yoki to’gri chiziqli tekis harakatini saqlaydi.
   
3. 
   Inersial sanoq sistemasida erkin jism o’z tezligini o’zgartirmaydi.
   

 Nyutonning birinchi qonuni:

=const; a=0; F=0 F - kiuch vektori kattaliklari.

• 
  Boshqa jismlar ta’siridan xoli bo’lgan jism, erkin jism, uning harakati esa erkin harakat deyiladi.
  
• 
  To’gri chiziqli tekis harakat qiladigan yoki tinch turadigan sanoq sistemalarini inersial sanoq sistemalari deyiladi.
  
• 
  Nyutoning birinchi qonuni o’rinli bo’ladigan sanoq sistemalari inersial sanoq sistemalari deyiladi.
  
• 
  Inersiyal sanoq sistemalarida jismga boshqa jismlar ta’sir etmaguncha (ya’ni uning erkinligi buzilmaguncha) kuzatilayotgan jismning o’z tezligini saqlash xususiyati inertlik deyiladi.
  
• 
  Jism o’z tezligini saqlashga intilish hodisasiga inersiya deyiladi.
  
• 
  Nyutonning birinchi qonuni inersiya qonuni deb ataladi.
  

•