Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
Yacheykali-zalli Anfilada-halqali 
Yo‘lakli Zalli 
 
Anfiladali Yacheykali 

---

142 
 
Yo‘lkali-xalqasimon Pavilonli
7.1
-
rasm.
Jamoat binosining hajmiy-rejali tuzilmasi.
 
 
7.3. Binoning hajmiy-rejali tuzilmasi 
Binoning hajmiy-rejali tuzilmasi
– bu bosh va yordamchi xonalarni, ularning 
tanlangan o‘lchamlari va shakllarini yagona butun kompozitsiyaga birlashtirish 
tizimidir. Kompozitsion sxemalarning quyidagi asosiy turlari mavjud: 
Ixcham sxema
xonalar guruhlanishining zalli, atriumli va kombinatsiyalashgan 
sxemalari asosida tuziladi. 
Chiziqli
sxema tarkibiga xonalar guruhlanishining yo‘lakli, galereyali va 
anifadali sxemalari kiradi. Ajratilgan sxema xonalar guruhlanishining pavilonli 
sxemasi asosida tashkil etiladi. 
 
7.4. Binoning konstruktiv tuzilmasi
 
Binoning konstruktiv tuzilmasi
– binoda aniq vazifalarni bajaruvchi o‘zaro 
bog‘langan konstruktiv elementlar (poydevor, devor, orayopma, tom va boshq.) 
jamlanmasi. 
Konstruksiyalar binoda ikki vazifani bajaradilar: ular binoga tushadigan barcha 
yuklamalarni (konstruksiyalarning o‘zini, uskunalar va odamlar og‘irligini) va tashqi 
ta’sirlarni (shamol, seysmik tebranishlar va boshq) deformatsiyasiz va buzilishlarsiz 

---

143 
ko‘tarishi, shuningdek xonalarni sovuqdan, jaziramadan, yog‘inlardan, shovqin va 
boshqa kuch bilan bog‘liq bo‘lmagan noqulay ta’sirlardan himoya qilishlari lozim. 
Shunday qilib, binolar konstruksiyasi 
ko‘tarib turuvchi
va 
to‘suvchi
funksiyalarni 
bajaradi. Bunda ushbu funksiyalarning birlashishi yoki konstruksiyalarning ko‘tarib 
turuvchi va to‘suvchi toifalarga ajratilishi bo‘lishi mumkin. 
Jamoat binolari uchun turli konstruktiv sxemalar qo‘llaniladi: temir beton yoki 
po‘lat vertikal va gorizontal bog‘lovchi elementli to‘liq karkasdan iborat sxemalar, 
ko‘tarib turuvchi bo‘ylama yoki ko‘ndalang devorli to‘liq bo‘lmagan karkasli 
sxemalar.