Toshkent arxitektura qurilish instituti

10.1
-
rasm.
Umumta’lim o‘rta maktabdagi xonalarning asosiy guruhlari 
o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik sxemasi.
 
A
– 1-4 sinflar uchun o‘quv seksiyalari; 
B 
– 5-9 sinflar uchun o‘quv seksiyalari; 
V
–
mehnat ta’limi uchun xonalar guruhi; 
G 
– uzaytirilgan kun guruhlarini tashkil qilish 
uchun xonalar guruhi; 1 – vestibyul-garderob; 2 – O‘TV kabineti; kutubxona; 4 –
o‘qituvchilar xonasi; 5 – laboratoriyalar; 6 – Boshlang‘ich harbiy tayyorgarlik 
kabineti; 7 – sport zali; 8 – emakxona; 9 – majlislar zali-kinoauditoriya; 10 – ashula 
va musiqa sinfi; 11 – ma’muriyat; 12 – texnik markaz; 13 – dam olish zonasi; 14 –
sport zonasi; 15 – o‘quv-tajriba zonasi; 16 – xo‘jalik zonasi. 
Ayrim predmetlarni chuqur o‘qitishga ixtisoslashgan muassasalar, gimnaziya va 
litseylarda 
leksiya auditoriyasi
ko‘zda tutilishi lozim. Ushbu auditoriyaning 
o‘lchamlari o‘quvchilar yoshi bo‘yicha 3 ta sinfdan ortiq bo‘lmagan sig‘imga bog‘liq 
ravishda, har bir o‘rin uchun 1 m
2
hisobidan belgilanadi. Zamonaviy umumta’lim 
muassasalaridagi rekreatsiyani zal ko‘rinishidagi variantda loyihalash maqsadga 
muvofiq hisoblanadi. Maktab binolarining kompozitsiyasi quyidagi asosiy turlarda 
ifodalanadi. 

---

168 
Maktab binosining 
pavilon ko‘rinishidagi turi
o‘quvchilar yoshini hisobga olib 
turib birlashtirishning maksimal darajasi ta’minlanishiga imkoniyat yaratadi. Bunda 
bloklarni funksional vazifalar bo‘yicha ajratishga, gigienik talablarni maksimal tarzda 
hisobga olishga erishiladi. Pavilon ko‘rinishidagi sxema iqlimi issiq hududlar uchun 
qo‘llaniladi. 
Maktab binosining 
markazlashgan-blokli turi
amaliyotda keng qo‘llaniladigan 
namunaviy loyihalarga asoslanadi. Maktab binosining 
perimetrli turi
yopiq hovli 
atrofida shakllantiriladi. Umumta’lim muassasasining 
rivojlangan markazli 
loyihasi 
yirik maktablar qurilishida qo‘llaniladi, bu turdagi o‘quv muassasalarining loyihasi 
o‘quvchilarning darsdan tashqari faoliyatini oqilona tashkil qilish imkoniyatini 
beradi. Ichki hajmi yirik bo‘lgan 
kompakt (ixcham) turga
mansub o‘quv 
muassasalari. Maktab binolarining o‘ta kompakt (ixcham) va rejalashtirilishi 
o‘zgaruvchan bo‘lgan turi maydonlardan samarali foydalanishni ta’minlab, an’anaviy 
turdagi maktab binolaridagi yacheykali strukturani o‘zgartirish imkoniyatini beradi. 
Umuman olganda, maktab binolarining kompozitsion rivojlanishida uchta asosiy 
yo‘nalishni ajratish mumkin: markazlashtirilgan, markazlashtirilmagan, rivojlangan 
markazli tizim. 

---

169