Toshkent arxitektura-qurilish instituti rahimov qodir ergashevich kommunal infratuzilma

 

---

6 
1-BOB. “KOMMUNAL INFRATUZILMA OBYEKTLARI MENEJMENTI” 
FANINING PREDMETI, MAQSADI VA VAZIFALARI 
 
Tayanch iboralar:
infratuzilma, kommunal infratuzilma, kommunal 
infratuzilma obyektlari, infratuzilma xizmatlari, yoqilg’i-energetika muammolari, 
energiya resurslari, urbanizatsiya.
1.1-§. Infratuzilma, kommunal infratuzilma tushunchalari. “Kommunal 
infratuzilma obyektlari menejmenti” fanining predmeti va obyekti 
Infratuzilma 
(lotincha 
infra
- ostida) — ishlab chiqarish va tovar 
muomalasi, shuningdek, inson hayot faoliyati uchun zarur bo’lgan me`yoriy 
sharoitni ta`minlashga xizmat qiluvchi turli-tuman yordamchi xizmat ko’rsatuvchi 
sohalar (tashkilot, korxona va muassasa) majmui; nomoddiy ishlab chiqarish 
sektori. Infratuzilma xizmatlari moddiy shaklga ega bo’lmagan tovarlar bo’lib, ular 
hayotiy ehtiyojlarni qondiradi. Infratuzilma zaruriy shart bo’lganidan uning ishlab 
turishini ta`minlashga iqtisodiy resurslarning bir qismi jalb etiladi
3
. Infratuzilma 
xizmat ko’rsatish sohasiga ko’ra ishlab chiqarish infratuzilmasi (ishlab chiqarishga 
xizmat ko’rsatuvchi sohalar - yuk tashish transporti, elektr va issiqlik ta`minoti, 
yo’l xo’jaligi, suv xo’jaligi, ombor xo’jaligi, ilmiy konstruktorlik xizmati, axborot 
xizmati va b.) va ijtimoiy-maishiy infratuzilma (aholiga xizmat ko’rsatib, uning 
ehtiyojini qondiruvchi sohalar - maorif, sog’liqni saqlash, jismoniy tarbiya va 
sport, maishiy xizmat va b.)ga ajraladi. Infratuzilma xizmati tovar bo’lganidan 
oldi-sotdi etiladi. Uning asosiy vazifasi insonga xizmat ko’rsatish, ammo bu ish 
pulli, bepul va imtiyozli tarzda bajarilishi mumkin. Infratuzilma xizmatlarini 
xarakteriga ko’ra guruhlaganda 
bozor infratuzilmasi 
ajralib turadi. Chunki unda 
bozor munosabatlarini amalga oshiruvchi xizmatlar ko’rsatiladi. Qaysi darajada 
xizmat ko’rsatilishiga ko’ra, korxona, tarmoq ishlab chiqarish majmualari va 
3
Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 4-жилд. Зебуннисо-Конигил. Таҳрир ҳайъати: М.Аминов, Т.Даминов, 
Т.Долимов ва б. Т.: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2002. — 704 б. 

---

7 
hududiy infratuzilma ham mavjud. Infratuzilma sohasida yaratilgan xizmatlar ishlab 
chiqarish va inson uchun naf keltiradi. Infratuzilma xizmat ko’rsatishini tashkil 
etish uchun mablag’lar sarflanadi. Shuning uchun ularni hisoblash mumkin va ular 
yalpi milliy mahsulot 
tarkibiga kiritiladi. Infratuzilmani yaratuvchi mehnat ham 
unumli hisoblanadi. Infratuzilmaning samaradorligi ko’rsatilgan xizmatlarning 
sarf-xarajatlarga nisbati orqali aniqlanadi.