Toshkent arxitektura qurilish instituti d. Sh. Inoyatova qurilishda menejment

1.2-rasm. Boshqaruv faoliyati. 
Qurilish ishlab chiqarishi xalq xo‘jaligining yetakchi sohalaridan biri bo‘lib, 
o‘zining qator xususiyatlari bilan boshqa sohalardan ajralib turadi. Bu avvalo 
qurilishning sermehnat, serashyo va yaratilgan mahsulotlarning o‘z joyida qolishi 
bilan xarakterlanadi. Qurilish deganda faqat yangidan mukammal bino va 
inshootlar qurilishinigina ko‘z oldimizga keltirmay, balki kengaytirish yoki yangi 
texnologiyani joriy qilish maqsadida bino va inshootlarni qayta qurish, foydalanish 
davrini oshirish maqsadida ularni ta’mirlashni ham tushinish kerak. Shu nuqtai 
nazardan qaraganda qurilish mahsuloti – bu yangidan mukammal qilib qurilgan, 
kengaytirish yoki boshqa maqsadlarda qayta qurilgan yoki ta’mirlangan bino va 
inshootlardir.
Qurilishning sermehnat deyilishiga sabab, bitta qurilish mahsulotini yaratish 
uchun o‘nlab, yuzlab ishchi – xizmatchilarning mehnati sarflanadi, ular bir – 
biridan tubdan farq qiluvchi ko‘plab turdagi mehnat jarayonlarida ishtirok etadilar. 
Rejalashtirish va tezkorlik bilan boshqarish 
Hisobga olish va nazorat 
Rejalashtirish 
Tezkorlik bilan 
boshqaruv 
Hisobga olish 
(boshqaruv 
faoliyatini baholash)
Nazorat qilish 
(axborotni yig
ʻ
ish, 
qaysi ish tahlili va 
ishi) 
Bashorat qilish 
(prognoz) 
Yo’lga solish 
(regilirovani) 
Me’yorlash 
Kordinatsiyalash 
Andozlash 
(modellash) 
Maqbul holga 
keltirish 
Muvofiqlashtirish
Qaror qabul qilish 
Dasturlash
Ta’sir etuvchi 
tadbirlarni aniqlash 
Ma’lumotlarni 
yig’ish 
Tasniflash
Ajratish (sortirovka) 
Hisobotlash
Tahlil qilish 
Qiyoslash, solishtirib 
ko’rish 
Natijani baholash 
Umumlashtirish
Vahima darajasini 
aniqlash 
Signallashtirish 

---

10 
Ayniqsa, mukammal qurilishda bitta yirik shaxba (ob’yekt)ni qurib foydalanishga 
topshirish uchun ayrim hollarda bir necha yillar zarur bo‘ladi. 
Qurilishning serashyo ekanligi esa unda ishlatiladigan xomashyo turlarining 
xilma – xilligidadir. Xalq xo‘jaligining barcha sohalarida ishlab chiqarilayotgan 
mahsulotlar qurilishda u, yoki bu maqsadda ishlatiladi desak mubolag‘a bo‘lmaydi. 
Jumladan, mashinasozlik sanoati qurilishni mashina va mexanizmlar bilan, 
metallurgiya – armatura, prokat va metall tuzilmalar bilan, kimyo sanoati lak, 
bo‘yoq, linoleum kabilar bilan ta’minlaydi va h.k. Faqatgina qurilish materiallari 
ishlab chiqaruvchi sanoat tarmog‘ining sement, oxak, gips, temirbeton tuzilmalar, 
g‘isht, shifer kabi yuzlab mahsulotlarning qurilish uchun zarur bo‘lishi yuqoridagi 
fikrimizning yaqqol dalilidir. 
Mukammal qurilishning O‘zbekiston xalq xo‘jaligida tutgan o‘rni 
beqiyosdir. Chunki qurilishsiz xalq xo‘jaligining hech bir sohasini tasavvur qilib 
bo‘lmaydi. Qurilish har bir sohaga qarashli asosiy fondlarni yaratadi va bu 
sohaning iqtisodiy fikr, barkamol bo‘lishiga asos soladi. 
Shuning uchun ham respublikamizda qurilish sohasiga katta e’tibor bilan 
qaralmoqda. Vazirlar Mahkamasi, Respublika Oliy majlisi va Prezidentimiz 
tomonlaridan bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida qurilish sohasida yuzaga kelgan 
qiyinchilik va muammolarni hal qilishga, qurilish sohasini rivojlangirishga 
qaratilgan qator qarorlar, farmonlar va qonunlar qabul qilinib, ularning amaldagi 
ijrosi nazorat qilinmoqda. Vazirlar Mahkamasining 1998-yil 28- noyabrda qabul 
qilgan «Mukammal qurilishni boshqarishning tashkiliy tuzilmasini yanada 
takomillashtirish chora — tadbirlari to‘g‘risida», 1999-yil 3 -sentyabrida qabul 
qilgan «Mukammal qurilishdagi iqtisodiy islohotlarni yanada chuqurlashtirish» va 
12-sentyabr 2003-yildagi 395-sonli «Kapital qurilishda xo‘jalik munosabatlari 
mexanizmini takomillashtirish choralari haqida»gi qarorlari, Prezidentimizning 
1998-yil 
18-noyabrdagi 
«Kapital 
qurilishda 
boshqaruv 
tuzilmasini 
takomillashtirish chora - tadbirlari» to‘g‘risidagi farmoni shular jumlasidandir. 
Bunday qonun, qaror va farmonlarning amaldagi ijrosi natijasida Respublikamiz 

---

11 
shahar va qishloqlarida ko‘plab bino va inshootlar qad ko‘tarmoqda. Asakadagi 
DEU mashinasozlik korxonasi, Toshloqdagi DEU-tekstayl korxonasi, Buxoro 
neftni qayta ishlash zavodi va boshqalar shular jumlasidandir. Asakadagi DEU - 
avto, Buxorodagi neftni qayta ishlash korxonasi, Qamchiq dovonidagi er osti yo‘li, 
Toshkent va respublikamizning qator shaharlarida olib borilayotgan ko‘plab yirik 
qurilishlar bu fikrimizning yaqqol dalilidir. Bu bilan respublikamizning nafaqat 
bugungi, balki uning porloq kelajagiga ham zamin tayyorlanmoqda. 
Loyihalash – qurilishni amalga oshirishning eng muhim bosqichidir. U 
taraqqiyotni rivoji, yangi qurilma va texnologiyani joriy etishda asosiy bosqich 
bo‘lib xizmat qiladi. Loyihaning sifati, bo‘lg‘usi korxonaning yoki boshqa 
ob’yektning (jamoat yoki turar joy binosi) qanday bo‘lishiga chambarchas 
bog‘liqdir.