Тошкент архитектура – Қурилиш институти муталова барно иргашевна таълимда инновацион технологиялар

(Илова-1)
. 
2.2. 
Мавзу бўйича маъруза матнини 
тарқатади 
(Илова-2).
1.3.
Мавзу бўйича асосий тушунчаларга 
таъриф беришни таклиф қилади ва шу 
асосида Блиц-суров утказади 
(Илова-3).
2.4. Тест олади
(Илова-4). 
Тушунганларини 
айтадилар. 
Ўқийдилар. 
Тинглайдилар ёзиб 
оладилар.
Жавоб беришади. 
Тест саволларига 
алоҳида жавоб 
танлайди. 
3-босқич. 
Якуний 
(10мин) 
3.1. Мавзу бўйича якун қилади, олган 
билимлари 
келгусида 
муҳимлигини 
таъкидлайди. 
3.2. Мустақил иш учун топшириқ беради. 
Тинглайдилар, ёзиб 
олишади. 
Мустакил иш учун 
вазифаларни 
ёзиб 
оладилар. 
 
 

---

86 
1-Илова
Ақлий ҳужум 
 
1.
Том курилмалари неча хил булади? 
2.
Урама рулон материалли томлар технологияси? 
3.
Том ёпиш ишларида техника хавфсизлиги 
 
2-Илова 
 
Маъруза 
Ғишт биноларни комплекс капитал таъмирлаш пайтида яроқсиз ҳолга келиб 
қолган тўсинли ораёпмалар ўрнига йиғма темир-бетон тўшамалар (настил) монтаж 
қилинади. Ораёпмаларни алмаштириш ишлари барча деворлар, фундамент, баъзида 
эса асоснинг мустаҳкамлигини тиклаш ишлари билан биргаликда олиб борилиши 
лозим. 
Ораёпманинг йиғма темир-бетон ораёпма билан алмаштирилиши шундай 
конструктив мустаҳкамлилик даражасини таъминлайдики, бу бинодан яна бир 
меъёрий хизмат даври давомида фойдаланиш имконини беради. Бинолар 
реконструкциясида ораёпмаларни алмаштириш кўп меҳнат ва сарф-ҳаражат талаб 
қиладиган ишлар қаторига киради. Қаватлараро ораёпмаларни алмаштириш билан 
боғлиқ таъмирлаш-қурилиш ишларининг смета қиймати реконструкция қилинаётган 
биноларнинг конструктив схемалари, техник ҳолати ҳамда қабул қилинган 
архитектура-конструктив ечимлар билан боғлиқ ҳолда умумий ҳаражатларнинг 
таҳминан 20% ни ташкил қилади. 
Ҳозирги пайтда қуйидаги конструктив ечимлар батафсил ишлаб чиқилган: 
1.
Йиғма темир-бетон ораёпмалар. 
2.
Йиғма яхлит қуйма темир-бетон ораёпмалар. 
3.
Яхлит қуйма темир-бетон ораёпмалар. 
Баъзи ҳолларда реконструкция пайтида қаватлараро ораёпмаларнинг айрим 
участкаларини алмаштириш, алоҳида конструктив элементларни алмаштириш ёки 
кучайтириш билан чекланилади. 
Йиғма темир-бетон ораёпмалар катта ўлчамдаги панеллардан таркиб топиб, 
уларнинг бир томонида 500 мм узунликда қовурғалар мавжуд. Бу қовурғалар юк 

---

87 
кўтарувчи ички деворларнинг уяларига маҳкамланади. Тўшаманинг силлиқ томони 
ташқи деворларда махсус ўйиб очиладиган ариқчаларга ёки тош терманинг 
бўртиқларига таянади. 
Уясимон автоклавли бетондан ишланган катта ўлчамдаги ораёпма плиталар 
конструкциялари ҳам ишлаб чиқилган. Бундай конструкцияларда юк кўтарувчи 
элементлар вазифасини швеллерсимон кесимли темир-бетон тўсинлар бажаради, 
уясимон бетон эса тўлдирувчи бўлиб хизмат қилади. Тўсинлар алоҳида тайёрланади, 
кейин плиталар қолипда тайёрланиб автоклав ишловидан ўтказилади. 
Турар жой биноларини реконструкция қилишда ўртача ўлчамли қаватлараро 
ораёпмаларнинг турли кўринишлари қўлланади (кесими “тавросимон ” тўсинлар 
бўйлаб, тўшама тўсинлардан, бўшлиқли бруслардан иборат ва ҳ.к.). 
Орасига қистирмалар қўйиб кетилган швеллер кесимли жуфтланган тўсинлар ҳам 
кенг қўлланади. 
Шундай қилиб, таъмирлаш жараёнида ораёпмаларни ўрнатишда жами 380 
номдаги йиғма темир-бетон маҳсулотлари қўлланадики, бу конструктив 
ечимларнинг ниҳоятда турли-туманлиги, ораёпмаларни таъмирлашда ягона техник, 
технологик режанинг мавжуд эмаслигидан далолат беради. Шунинг билан бирга, 
амалиётда қаватлараро ораёпмаларни асосан тўлиқ темир-бетонга алмаштириш 
усули қўлланадики, бу қатор ҳолларда на техник ва на иқтисодий нуқтаи назардан 
ўзини оқламайди. Масалан, Германияда капитал таъмирлаш пайтида қаватлараро 
ораёпмаларнинг ёғоч конструкцияларини максимал равишда сақлаб қолишга, 
зарурат туғилганда уларни таъмирлаш ва кучайтиришга интиладилар.