Tоshkеnt aхbоrоt tехnоlоgiyalari univеrsitеti «Kriptologiya» kafеdrasi mustaqil ish

4.
Xulosa:
 
Ikki tomon bir-birlari bilan aloqa qilganda, ochiq matn deb ataladigan tushunarli 
yoki mantiqiy xabar xavfsizlik maqsadida shifrlangan matn deb ataladigan tasodifiy 
bema’nilikka aylanadi. 
Shifrlash: 
Oddiy matnni shifrlangan matnga o’zgartirish jarayoni shifrlash deb ataladi. 
Shifrlash jarayoni algoritm va kalitdan iborat. Kalit ochiq matndan mustaqil 
qiymatdir. 
An’anaviy shifrlashning xavfsizligi ikkita asosiy omilga bog’liq: 
1.
Shifrlash algoritmi 
2.
Kalitning maxfiyligi 
Shifrlangan matn yaratilgach, u uzatilishi mumkin. Shifrlash algoritmi o’sha paytda 
ishlatiladigan kalitga qarab boshqa natija beradi. Kalitni o’zgartirish algoritmning 

---

chiqishini o’zgartiradi. 
Shifrlangan matn yaratilgach, u uzatilishi mumkin. Qabul qilingandan so’ng, 
shifrlash algoritmi va shifrlash uchun ishlatiladigan kalit yordamida shifrlangan matn 
asl ochiq matnga qaytarilishi mumkin. 
Shifrni ochish: 
Shifrlangan matnni ochiq matnga o’zgartirish jarayoni shifrni ochish deb nomlanadi. 
Ochiq kalitni shifrlash
: Assimetrik – bu kriptotizimning shakli bo’lib, unda 
shifrlash va shifrlash turli xil kalitlar – umumiy kalit (hammaga ma’lum) va shaxsiy 
kalit (maxfiy kalit) yordamida amalga oshiriladi. Bu ochiq kalit shifrlash deb 
nomlanadi. 
Shifrlash va ochiq kalitli shifrlash o’rtasidagi farq: 
•
asosli
−
Ish uchun talab qilinadi: 
−
Xavfsizlik uchun talab qilinadi: 
•
Shifrlash 
−
Shifrlash va dekodlash uchun bir xil kalit bilan bir xil algoritm ishlatiladi. 
−
Yuboruvchi va qabul qiluvchi algoritm va kalitni almashishi kerak. 
−
Kalit sir saqlanishi kerak. 
−
Agar kalit maxfiy bo’lsa, xabarni ochish mumkin emas. 
•