495
XXIV bob.
Fuqarolik jamiyati
va huquqiy davlat
tik davlat. U yuksak huquqiy va siyosiy madaniyat, rivojlangan fuqarolik
jamiyatini nazarda tutadi. Huquqiy davlatda fuqarolarga o‘z qarashlari va
e’tiqodlarini qonun doirasida himoya qilish imkoniyati ta’minlanadi. Bu, xu-
susan, siyosiy partiyalar va jamoat birlashmalarining shakllanishi va faoliyat
olib borishi, siyosiy plyuralizm, so‘z va matbuot erkinligi hamda shu kabi-
larda o‘z ifodasini topadi.
Huquqiy davlat uchun fuqarolarning davlat oldida va davlatning fuqarolar
oldida o‘zaro mas’ulligi xosdir. Davlat har bir insonga tug‘ilishidan boshlab
tegishli ajralmas huquq va erkinliklarni nafaqat tan oladi, balki ularni hayotga
real tatbiq etish va tajovuzlardan himoyalashni ham kafolatlaydi. O‘z navba-
tida, fuqarolar o‘z huquq va manfaatlaridan davlat, boshqa fuqarolar, ijtimoiy
munosabatlarning boshqa subyektlariga zarar yetkazmagan holda foydalanish-
lari mumkin, ya’ni ular o‘zlariga yuklatilgan majburiyatlarni qat’iy bajarishlari
lozim
1
.
Huquqiy davlat mexanizmining o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardan
iborat. Uning barcha tarkibiy qismlari va elementlari hokimiyatning bo‘linishi
prinsipi asosida, o‘z ijtimoiy vazifalariga muvofiq ravishda ish olib boradi.
Huquqiy davlatning hokimiyat vakolatlariga ega bo‘lgan organlari o‘z faoli-
yatida jamiyat xohish-irodasini ro‘yobga chiqaradi. Huquqiy davlatning tarkibiy
qismlari va elementlari o‘z faoliyatini amaldagi qonunlarga muvofiq tashkil
etadi va amalga oshiradi. Mansabdor shaxslar fuqarolarning konstitutsiya va
boshqa normativ-huquqiy hujjatlar bilan kafolatlangan huquqlari va erkinliklariga
tajovuz qilganlik uchun shaxsan javobgar bo‘ladi. Fuqarolarning huquq va
erkinliklari huquqiy davlat organlari tomonidan ta’minlanadi. Huquqiy davlat
funksiyalari uning apparati yordamida amalga oshiriladi. Shunday qilib, huquqiy
davlat mexanizmining demokratik xususiyati uning o‘zi xizmat qiladigan jamiyat
oldida javobgarligi bilan belgilanadi. Huquqiy davlatning rivojlanish bosqichlari
fuqarolik jamiyatining rivojlanish bosqichlariga mutanosib bo‘ladi.
Huquqiy davlatda davlat hokimiyati mutlaq bo‘lmaydi. Bu nafaqat
huquqning ustunligi, davlat hokimiyatining huquq bilan bog‘liqligi, balki davlat
hokimiyatining tuzilishi, uni amalga oshirish shakllari bilan ham belgilanadi.
Bu yerda hokimiyatning bo‘linishi nazariyasiga murojaat etish o‘rinli bo‘ladi.
Bu nazariyaga binoan, hokimiyatlar(qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud
hokimiyatlari)ning birikib ketishi, bir organda, bir shaxs qo‘lida jamlanishi
shaxs erkinligini yo‘qqa chiqaradi. Shu bois, huquq bilan bog‘liq bo‘lmagan av-
toritar mutlaq hokimiyat vujudga kelishining oldini olish uchun hokimiyatning
ko‘rsatilgan tarmoqlarga bo‘linishi amalga oshadi.
1
Оdilqоriyev Х.T., Chiniboyev Х.J. Dаvlаt hоkimiyati: mоhiyati, funksiyasi vа zаmоnаviy tаlqini. –
T., 2015. – 31–36-bеtlаr.
Do'stlaringiz bilan baham: |