Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Davlatning ma’lum hududga egalik qilishi 

uning birinchi belgisidir. Davlat hududi yer, yer osti boyliklari, havo bo‘shlig‘i 

va hududiy suvlarni o‘z ichiga oladi va u faqat «qattiq yer»gagina bog‘lanishi 

mumkin emas.

Davlat hududida istiqomat qiluvchi va uning hokimiyatiga bo‘ysunuvchi 

odamlar uning fuqarolari hisoblanadi. Fuqarolar xalq vakili, jamiyat a’zolari 

sifatida umumiy madaniy jihatlari va tarixiy ongiga ko‘ra davlatga mansub-

lik tuyg‘usiga ega bo‘lgan, nisbatan keng ijtimoiy guruh tarzida tavsiflanishi 

mumkin. Aholisiz davlat bo‘lmaydi, chunki muayyan hudud davlat deb tan olin-

sada, lekin bu davlat tomonidan qabul qilinadigan qonunlar ijrosini ta’minlovchi 

aholining bo‘lmasligi, uning go‘yo bir materik yoki qit’a singari hududiy birlik 

sifatida namoyon bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

Davlat aholisi uning tuzulishiga ko‘ra bir millatdan tashkil topishi yoki 

ko‘p millatli bo‘lishi mumkin. O‘zbekistonda 130 dan ortiq millat vakillari ya-

shaydi, ular ijtimoiy mavqei, tili, dini, urf-odatidan qat’i nazar, O‘zbekiston 

Respublikasining fuqarolari bo‘lib, hudud miqyosida birlashganlar. Bir davlat 

hududida mavjud turli milliy guruhlarga nisbatan yagona siyosiy hokimiyat 

tatbiq etiladi.

Mazkur borada davlatning fuqaroligi masalasi alohida ahamiyat kasb 

etadi. 

Fuqarolik – o‘zaro huquq va majburiyatlar hamda javobgarlikning mav-

judligida ifodalanadigan, davlat hududida yashovchi shaxslarning davlat bilan 

barqaror huquqiy aloqasi hisoblanadi. Bu shaxsning muayyan davlat ixtiyori-

da bo‘lishi, mamlakat ichida ham, uning tashqarisida ham davlatga mansub 

ekanligida namoyon bo‘ladi. Ushbu mansublik huquqiy hujjatlar (pasport) yor-

damida tasdiqlanadi. Fuqarolik deganda, insonni siyosiy-huquqiy tomondan 

davlat hududida va uning tashqarisida himoyalanishi, qonuniy muhofazalanishi 

tushuniladi.

Fuqarolik tushunchasi qadimiy Yunoniston va Rimda mavjud bo‘lsada, 

asosan, feodalizm inqirozga uchrab, jamiyatdagi siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy 

---