Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

229

XI bob.

 Huquq  

ijodkorligi

Ikkinchi bosqich – qonun loyihasini muhokama qilish. Qonun loyi-

hasini muhokama etish qonun yaratish jarayonining muhim bosqichidir. Bu 

bosqich qonun chiqaruvchi organga qonun loyihasi taqdim etilib, u sessiya kun 

tartibiga kirgach boshlanadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoev 

bu mavzuga e’tibor qaratib, «Qonunlarni qabul qilish jarayonida yangi tizim – 

aholi bilan muhokama qilish tizimini joriy etish lozim», – dedi. Ya’ni, «katta 

ahamiyatga ega, muhim qonun loyihalarini birinchi o‘qishda qabul qilgandan 

keyin ularni joylarda fuqarolar bilan keng muhokama qilish, ularning tak-

lif va mulohalarini e’tiborga olib, loyihalarni takomillashtirgan holda ikkinchi 

o‘qishga kiritish tartibini yo‘lga qo‘yish maqsadga muvofiq bo‘ladi»

1

.

Qaror topgan an’anaga ko‘ra, qonun loyihasi ikki xil tarzda muhokama 

qilinadi: aksariyat hollarda, umumiy qoidaga binoan, parlament – O‘zbekiston 

Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasining majlislarida muhokama 

etiladi; mamlakat hayotining o‘ta muhim masalalarini tartibga solishga qa-

ratilgan qonunlarning loyihalari esa, keng xalq muhokamasiga chiqariladi. 

Barcha qonun loyihalarini umumxalq muhokamasiga qo‘yish majburiy qoida 

emas. Umumxalq muhokamalari so‘nggi yillarda qonunchilik tajribasida keng 

qo‘llanilayotgan demokratik institutdir.

Qonun loyihasi avval parlament muhokamasiga qo‘yiladimi yoki umumxalq 

muhokamasiga kiritiladimi, degan savolga aniq javob berish mushkul. Chunki 

parlament ba’zi loyihalarni avval o‘zi birinchi o‘qishda muhokama etib, zarur 

bo‘lsa, uni umumxalq muhokamasiga kiritish uchun matbuotda e’lon qilish 

to‘g‘risida qaror qabul qiladi. Ba’zan esa, parlament loyihani umumxalq muho-

kamasiga chiqarib, muhokama yakunlarini aniqlaganidan keyingina uni o‘z 

muhokamasidan o‘tkazib, qabul qiladi. Har qanday holatda ham umumxalq 

muhokamasidan o‘tgan qonun loyihasi yana parlament muhokamasidan o‘tadi, 

aks holda loyiha qonun sifatida qabul qilinmaydi.

Umumxalq muhokamasi aslida qonun loyihasi yuzasidan xalq bilan 

bo‘ladigan bevosita kengashuv, maslahatlashuvdir. Qonun loyihalarini umum-

xalq muhokamasiga kiritish xalq ommasi tajribasini mujassamlashtirish, 

jamoatchilik fikrini aniqlash va qonunda xalq manfaatlari, xohish-irodasini 

to‘la-to‘kis aks ettirish imkonini beradi.

O‘zbekiston Konstitutsiyasining 9-moddasiga muvofiq, jamiyat va davlat 

hayotining eng muhim masalalari xalq muhokamasiga taqdim etiladi. Bu qoida 

muhim qonun loyihalariga ham taalluqli. Umumxalq muhokamasini amalga 

oshirishning protsessual, tashkiliy jihatlari «Qonun loyihalarining umumxalq 

muhokamasi to‘g‘risida»gi qonunda o‘z ifodasini topgan. Gap qonun loyihasini xalq 

1 

Mirziyoyev Sh. Parlamentimiz haqiqiy demokratiya maktabiga aylanishi, islohotlarning tashabbuskori 

va asosiy ijrochisi bo‘lishi kerak // Хalq so‘zi, 2017-yil 13-iyul.

---