Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

456

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

manfaatlarini himoya qilish maqsadida fuqarolik ishlarini to‘g‘ri, o‘z vaqtida 

ko‘rib chiqish va hal etishdan iboratdir (FPKning 4-m, I-q.).

Shu o‘rinda alohida e’tiborga molik yana bir institutga to‘xtalish lozim. 

Ya’ni, ishlarni sudda ko‘rish jarayonida kelishuv bitimiga erishish. Horijiy mam-

lakatlar amaliyotida sulhparvar sudlar («miroviye sudi») va ikki tomonning 

kelishuvi bilan bitimga erishish instituti mavjud. O‘zbekiston Respublikasining 

amaldagi qonunchiligida ham kelishuv bitimi instituti mustahkamlangan. 

Masalan, O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi 100-mod-

dasining 4-bandiga binoan taraflar kelishuv bitimi tuzgan bo‘lsalar va u sud 

tomonidan tasdiqlangan bo‘lsa ish yuritishni tugatish mumkin. O‘zbekiston 

Respublikasi Xo‘jalik protsessual kodeksida ham ish yuritishni tugatish 

asoslari to‘g‘risidagi moddada nazarda tutilgan bo‘lib, unga ko‘ra «kelishuv 

bitimi tuzilib, u xo‘jalik sudi tomonidan tasdiqlangan bo‘lsa», sud ishni ko‘rib 

chiqishni tugatadi (86-modda). O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat-protses-

sual kodeksining 583-moddasida yarashilganligi munosabati bilan ish yuritishni 

to‘xtatish tartibi belgilangan.

Ommaviy huquq sohasida kelib chiqadigan nizolarni sud tartibida hal 

etish mexanizmida Konstitutsiyaviy sud muhim o‘rin egallaydi. O‘zbekiston 

Respublikasi Konstitutsiyasining 108, 109-moddalarida, «O‘zbekiston Respub-

likasi Konstitutsiyaviy sudi to‘g‘risida»gi Qonunning 1 va 2-moddalarida konsti-

tutsiyaviy sud ko‘rib, hal etish huquqiga ega bo‘lgan ishlar ko‘lami belgilangan. 

Konstitutsiyaviy sud: O‘zbekiston Respublikasi qonunlarining va O‘zbekiston 

Respublikasi Oliy Majlisi palatalari qarorlarining, O‘zbekiston Respublikasi 

Prezidenti farmonlarining, hukumat va mahalliy davlat hokimiyati organlari 

qarorlarining, O‘zbekiston Respublikasi davlatlararo shartnomaviy va boshqa 

majburiyatlarining O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga mosligini 

aniqlaydi;

Qoraqalpog‘iston Respublikasining Konstitutsiyasi O‘zbekiston Respub-

likasining Konstitutsiyasiga, Qoraqalpog‘iston Respublikasining qonunlari 

O‘zbekiston Respublikasining qonunlariga muvofiqligi to‘g‘risida xulosa be-

radi;

O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va qonunlari bilan o‘zining 

vakolatlari doirasiga kiritilgan boshqa ishlarni ko‘rib chiqadi. Konstitutsiyaviy 

sud faqat O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasiga amal qilgan holda 

ishlarni hal etadi va xulosalar beradi.

Yuridik nizolarni hal etishda iqtisodiy sudlarning ham ahamiyati katta. 

O‘zbekiston Respublikasining Xo‘jalik protsessual kodeksiga (1997-yil 

30-avgust) muvofiq iqtisodiy sudda sud ishlarini yuritish vazifalari quyidagi-

lardan iborat:

---