Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

447

XXII bob.

 Yuridik ixtilof  

(kolliziya)

o‘n olti yoshdagi va undan katta o‘quvchilar o‘quv yurtlarining kunduzgi 

bo‘limlarida o‘qishni tugatgunlaricha, lekin o‘n sakkiz yoshga qadar bo‘lgan 

davrda, zararni undirish huquqiga egadirlar, deb belgilangan.

Bu ikki yuridik norma o‘rtasida ziddiyat mavjud: 1009-modda zarar un-

dirish yoshi chegarasini yigirma uch yoshgacha, 192-modda – 18 yoshgacha, 

deb belgilagan. Ushbu nomuvofiqlik (kolliziya) ni O‘zbekiston Respublikasi 

Konstitutsiyaviy sudi ko‘rib chiqib, 2008-yil 21-oktabrda matbuotda o‘z xulosasini 

e’lon qilgan. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi va O‘zbekiston 

Respublikasining Mehnat kodeksi boquvchining o‘limi munosabati bilan zararni 

to‘lash tartibini belgilovchi normalaridagi mazkur farq ushbu normalarning 

amaliyotda qo‘llanilishida jiddiy qiyinchiliklarga olib kelmoqda.

Shu munosabat bilan O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyaviy sudi maz-

kur ixtilofli ishni ko‘rib chiqib, O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 

192-moddasining normalarini O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi 

1009-moddasining normalariga muvofiqlashtirish lozim, degan xulosaga keldi 

va O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 83-moddasiga asoslangan holda 

Mehnat kodeksining 192-moddasiga o‘quvning kunduzgi shaklida ta’lim olayotgan 

shaxslarning ular 23 yoshga yetgunga qadar boquvchining o‘limi munosabati 

bilan zararni undirish huquqini belgilovchi o‘zgartish kiritishni nazarda tutuvchi 

qonun loyihasini O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga 

qonunchilik tashabbusi tartibda kiritish to‘g‘risida qaror qabul qildi

1

.

Bunda huquqiy tartibga solish mavzesining bir nuqtasida bir necha nor-

malar to‘qnashuvi yuz beradi. Ba’zan esa, buning aksi bo‘ladi, ya’ni muayyan 

muammoli munosabatni bevosita tartibga soladigan yuridik norma mavjud 

bo‘lmaydi. Har qanday ixtilofni bartaraf etish uchun huquqni sharhlovchi yoki 

huquqni qo‘llovchi shaxsdan yuksak kasb malakasi, ish holatini aniq tahlil 

etish, eng maqsadga muvofiq qaror variantini tanlab olish talab etiladi. Qa-

rama-qarshiliklarni bartaraf etishda, odatda, yangi normalar – ya’ni, kollizion 

normalarni qabul qilish yordam beradi. Masalan, 1995-yilda qabul qilingan 

O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksining 71-bobi «Kollizion norma-

lar» deb atalib, unda fuqarolik huquqining asosiy institutlari bo‘yicha kodeks-

dagi moddalarni qo‘llashda ziddiyat kelib chiqqanda qaysi qonunlarni qo‘llash 

belgilangan.

Yuridik ixtiloflar, shubhasiz, huquqiy tizimning barqaror va batartib 

faoliyat yuritishiga xalaqit beradi, aksariyat hollarda fuqarolarning huquqlari 

buzilishiga olib keladi, huquqiy tartibga solishning samarasiga, qonuniylik va 

huquqiy tartibotga, jamiyatning huquqiy ongi va madaniyatiga salbiy ta’sir 

1 

Хаlq so‘zi, 2008-yil 21-оktabr.

---